Ravshan rajabov qadimgi sharq harbiy san’ati yangi asr avlodi toshkent 2018 uo‘K: 94(100) (075)

Osur armiyasi tuzulmasi. 
Osuriya armiyasi qat’iy 
tuzilmaga ega bolgan: Asosiy tashkiliy birlik kisir (ot- 
ryad) 500-200 askardan iborat bolib, kisir elliklik, u 
yana o'nliklarga bolingan: 2000—>50—>10. Bir necha 
ltisir emuka (kuch)ni tashkil etgan. Har 200 piyoda 
askarga o'rtacha 10 otliq, bir jang aravasi, bir yaxshi 
qurollangan piyoda askarga ikki kamonchi to‘g‘ri kel­
gan. Osuriya piyoda armiyasi mukammal va yengil 
qurollangan qismlarga bolingan. Mikammal qurolli 
piyoda qismlar nayza, qilichlar bilan qurollanib, himo- 
va vositalari qalpoq, katta qalqon, sovutlarga ega bol­
gan. Yengil piyoda qism kamonchi va sopqonchilardan 
tashkil topgan. Jangovar birlik, odatda, kamonchi va 
qalqonbardordan tashkil topib, jang paytida qalqonbar- 
dor qalqoni bilan o‘z yolboshchisini himoya qilgan.
45

---

Bundan tashqari Osuriya armiyasida alohida jan­
govar qobilyatga ega bolgan muntazam harbiy qism
- podsho polki bolgan. Podsho polki xazinadan oziq- 
ovqat bilan ta’minlangan. Bir xil qurol-yarog' va ki- 
yimda bolib, muntazam harbiy mashg4ilotlar bilan 
shug'ullangan. Polk tarkibi jang aravalari, otliqlar, pi­
yodalar (nayzachi, kamonchi va qalqonbardorlar) va 
muhandis qismidan iborat bolgan.
Osuriyaliklar armiyasining qurollanishi o‘ziga xos 
xususiyati bilan ajralib turgan. Osur armiyasining 
qurollari kamon, temirdan yasalgan o‘q uchlari, pa- 
laxmon, bronza uchli kalta nayza, qilich, xanjar, temir 
bilan qoplangan qalqondan iborat bolgan. Askarlar 
kuchli himoyalangan: bosh uchun dubulg'a, temir, 
charm va qattiq matodan ishlangan sovutlardan foyda- 
lanilgan. Qamalda qal’a devorlariga hujum qilayotgan 
askarlarning butun tanasi bronza plastinkalar yopish- 
tirilgan sovut bilan himoyalangan.
Urush taktikasi. 
Osuriya piyoda askari jang vaqti­
da kamonchilarning jips safida harakat qilgan. Yengil 
qurollangan piyoda og'ir qurollangan piyodalarning 
katta qalqonlari himoyasida jang qilgan. Bu hujum qi- 
ladigan qalqonlar devori bolgan. Piyodalar dushman 
saflari ustiga kamon o'qlari, kalta nayza, tosh yog'dir- 
ganlar. Jangda qurol-yarog‘ turlaridan kamon, kalta 
qilich va nayza ko‘proq qollanilgan. Piyoda jangchi- 
larning uyg4in jips harakatining bunday usuli qator- 
ni va ularning harakatini to‘g ‘ri qurishni askarlarni 
uzoq vaqt davomida o‘qitish-o‘rgatish mashqlari orqa- 
li amalga oshirish mumkin bolgan. Osuriya armiya­
sining zarbdor qismini jang aravalari tashkil qilgan. 
Jang aravasiga 2 yoki 4 ot qo'shilgan. Jang aravasining 
kuzoviga sadoq kamon o'qlari bilan biriktirilgan. Jang 
aravasining ekipaji, odatda, ikki askar - kamonchi va 
nayza, qalqon bilan qurollangan haydovchidan tashkil 
topgan. Ba’zida ekipaj kamonchi va haydovchini hi-
46

---

moya qiladigan ikki qalqonbardor bilan kuchaytirilgan. 
Jang aravalari tekis joyda qollanilib, dushman piyoda 
qismlarini jang vaqtida to‘zitib yuborishga, uning saf- 
larini parokanda qilishga qodir bolgan, tezkor harakat 
qiladigan kuchli harbiy qism bolgan.
Osuriya armiyasining kamonchilar qismi mukam- 
mal jang san’atiga ega bolib, yuqori darajada tashkil- 
lashtirilgan. Kamonchilarning temir uchli o'qlari doim 
nishonga aniq yetib borgan. Ushbu harakatlar dush- 
manlami sarosimaga solgan va armiyaning boshqa 
qismlarini, jumladan, jang aravalarining hujum hara- 
katlarini boshlashga qulay shart-sharoit yaratgan. 
i Osuriya armiyasi taktikasiga kelganda mil. aw. 
655-yilda Elamliklar bilan Suza shahri yaqinidagi jang 
orqali ba’zi tasawurlami hosil qilish mumkin. Mil. aw. 
655-yilda Elamliklar Osuriyani Mesopotamiyadan siqib 
chiqarish maqsadida unga urush elon qildilar. Osuriya 
armiyasi Elamga bostirib kirdi. Elamliklar Ulam daiyosi 
orqasida mudofaa chizig'ini egalladilar. Ulaming orqasi- 
da qalin o'rmon bor edi. 0 ‘ng qanot Ulam daiyosi buril- 
masi bilan himoya qilinib, chap qanot Shushan shahri 
istehkomlari bilan ta’minlangan. Markazda Tulliz aholi 
punkti. Osuriyaliklar son jihatidan ustun bolib, otliq 
qismlar ham ulaming mavqeyini yanada kuchaytirgan. 
Elamliklaming ahvoli ularga ittifoqchi bolgan ikki qabi- 
la boshliglning o‘z askarlari bilan dushman tomoniga 
o*tib ketishi bilan yanada oglrlashgan. Elam piyodala- 
ri osuriyaliklaming hujumiga dosh bera olmay o'rmon 
tomon qochadi, boshqa qism esa daryoga siqib qoyilib, 
daiyoni kechib otish bilan osurlar ta’qibidan qutulgan. 
Elamliklar yengildi. Bu jang joydan mudofaaga turish 
chekinayotgan dushmanni osur otliqlari ta’qib qilishi 
bilan qiziqarlidir.
Osuriya suvoriylari bu vaqtda sezilarli o'rinni egal- 
lab, jang aravalarini siqib chiqara boshlagan. Qamal 
mexanizmlari, kechuv vositalari kashf qilinib, yol,

---

ko'prik qurilishi texnikasi yaxshilanadi. Osuriya dav­
lati mamlakatda harbiy у о‘liar va aloqani yolga qo^ib, 
armiya ta’minotini yuqori darajada tashkil etgan.