Ravshan rajabov qadimgi sharq harbiy san’ati yangi asr avlodi toshkent 2018 uo‘K: 94(100) (075)

48-rasm. Anyandagi marosim bronza boltasi, Shan-In davri.
49-rasm. Xuandi-Sin sulolasining birinchi hukmdori 
(Sariq imperator)
Sun-Szi razvedka xizmatiga e’tiborni qaratdi. U
asosan aygbqchilarni ishlatish (agentura)ga tegishli 
fikrlami aytdi. Ayg‘oqchilik xizmatiga davlat xarajatini 
asoslab Sun-Szi shunday yozadi: «Bir-biridan bir necha 
yil himoyalanadi, g'alaba esa bir kunda hal qiladi». Shu 
sababli hamma narsani oldindan ko'rish kerak. Kelajak 
to‘g‘risidagi bilimni ilohlar va devlardan olib bolmaydi,
131

---

raqib to‘g‘risida bilimlarni faqat odamlardan, ayg'oq- 
chilardan olish mumkin. «Ayg'oqchilardan foydala- 
nish - urushda eng muhimi; bu armiya tayanib ha­
rakat qiladigan tayanch». Ayg'oqchilar armiya uchun 
favqulodda muhim, shu sababli ularni boshqalardan 
ko'ra yaxshi rahbatlantirish lozim bo‘ladi, ularning 
ishini mutlaqo maxfiy saqlash kerak. Ayg'oqchilar 
ustidan rahbarlik qilish uchun zamonaviy bilimga 
ega bolib, insonparvarlik va adolat, o'ta sinchkov- 
lik va ehtiyotkorlikka ega bolish lozim. Ayg'oqchilar 
besh ko'rinishda boladi: mahalliy, ichki, qaytib ke- 
ladigan olim va hayot ayg‘oqchilari, ularning faoliyat 
uslubi - yechib bolmaydigan sir. Mahalliy ayg'oqchi­
lar - dushman mamlakatning mahalliy aholisi ichi- 
dan, ichki - uning amaldorlari dushmanlarning bizga 
yuboradigan ayg'oqchilari, agar qarshi ayg'oqchilar 
raqibga yolg'on malumotlar bersa, bu ayg'oqchilar 
olim ayg'oqchilar; malumotlar bilan qaytadigan 
ayg'oqchilar - bu hayot ayg'oqchilari. Urush haraka- 
tini boshlashdan oldin ayg'oqchilar orqali dushman 
to'g'risida batafsil malumotlar olish lozim, jumla- 
dan, dushmanning harbiy boshliqlari, qo'riqchilar 
boshlig'i va qo'riqchi askarlar to'g'risida malumotlar. 
Keyin ayg'oqchilar yordami bilan raqibni adashtirish 
kerak. Bularning barchasi yutuqni ta’minlaydi.
132

---