Raximov X. “Valeologiya asoslari”

Genealogiya – avlodlar shajarasini tuzish usulidir. Bu usul tibbiyot amaliyotida 
juda keng qo’llaniladi. U ma’lum bir normal yoki kasallikka bog’liq belgining bir 
qancha avlodlar davomida nasldan – naslga o’tishini kuzatish imkonini beradi. 
Avlodlar shajarasini tuzishni probanda haqida ma’lumot yig’ishdan boshlanadi. 
Probanda – aflodlar shajarasi aniqlanishi kerak bo’lgan, kasal yoki sog’ belgini 
tashuvchi shaxsdir. Probandaning aka – uka yoki opa singillari sibslar deyiladi. 
Avlodlar shajarasini tuzishda juda juda ishlash, savollarni aniq va to’g’ri bera 
bilish vrachdan katta mutaxassislik mahoratini talab qiladi. SHajaraning har bir a’zosi 
to’g’risida, uning probandaga qanday aloqadorligi to’g’risida qisqacha ma’lumot 
yozish, keyin ularni grafik ravishda ifodalash zarur. 
Genealogik usul yordamida o’rganilayotgan belginig irsiy tabiatini, naslga o’tish 
turi 
va 
variantini, 
allelning 
penetrantligini, 
genning 
bog’langanligini, 
xromosomalarda joylashishini aniqlash mumkin. 
Belgining irsiy ahamiyatini aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi: 
Bir tuxumli egizaklar 
ikki tuxumli egizaklarni
o’xshashligi, %
o’xshashligi, %
H= 
, 
100- ikki tuxumli egizaklar o’xshashligi, % 

---

28 
Bu erda H – irsiy koeffitsienti. 
Dematolglifika usuli (derma – teri, gliphe - chizish) - qo’l barmoqlari, kaft va 
tovon terisi relьefini o’rganishdan iborat. Mazkur joylaldagi epidermis tananing 
boshqa qismlaridan farq qilib, o’ziga xos egatchalar yo’llarini hosil qiladi. Qo’l 
kaftidagi va tovondagi epidermis egatchalarining joylashish tartibi har bir shaxsda 
individual xarakterga ega, shuning uchun ham barmoq izlarini qog’ozga tushirish 
ilgari imzo o’rnida qo’llanilgan. 
Dermatoglifikaning quyidagi turlari mavjud: a) daktilloskopiya (barmoq uchi 
rasmi), b) palmoskopiya (kaft rasmi), v) plantoskopiya (tovon rasmi). 
Ba’zi irsiy kasalliklarda dermatoglikifada o’ziga xos o’zgarishlar kuzatiladi. 
Dermatoglifikadan egizaklarning qanday gruppali ekanligini aniqlashda, odamning 
shaxsini aniqlashda ham keng foydalaniladi. Bu usulda tipografiya bo’yog’i barmoq, 
kaft yoki tovonga surtilib, keyin qog’ozga tushiriladi va lupa yordamida egatchalar 
(papillyar chiziqlar)ning yo’nalishi o’rganiladi. 
Papillyar chiziqlarninng joylashishi asosan uch xil tipda: aylanasimon, 
sirtmoqsimon va yoysimn bo’ladi.