Referat mavzu : Nerv tizimi a’zolarining gistofiziologiyasini o’rganish

V YE G YE T A T I V    N YE R V     S I S T YE M A S I   (VNS) 

 

V.N.S.  yaxlit  bo’lib,  bevosita  MNS  bilan  bo’g’liqligi  va  doimo  bosh  miya  sharlarining 

nazorati ostida bo’ladi. U nafas olish a’zolari, qon aylanish, hazm qilish, qon yaratish, ayirish, 

ko’payish,  ichki  sekresiya,  modda  almashinish  jarayonlarini  bo’shqaradi.  Odamda  VNS 

markaziy  va  periferik  qismlardan  tuzilgan.  Markaziy  qismi  multipolyar  neyrositlardan  iborat 

miya  yadrolari  bo’lib,  o’rta  va  oraliq  miyada,  opqa  miyaning  ko’krak,  bel  soxalari  yon 

shoxlarida,  hamda  sokral  qism  segmentlarida  joylashadilar.  Periferik  qismlari  MNS  sidan 

tashqarida, a’zolar ichi tugunlaridan va chigallaridan iborat. Funksional VNS antogonistik ta’sir 

etuvchi  simpatik va parasimpatik qismlarga ajratiladi. 

Torokalyubal  segmentlardan  simpatik  nerv  sistemasi  yadrolari  kraniobulbar  va  sokral 

qismlarda  parasimpatik  yadrolar  joylashadi.  Yadrolar  multipolyar  neyrositlardan  tuzilib, 

vegetativ  nerv  sistemasi  reflektor  yoyi  efferent  qismining  birinchi  neyroni  hisoblanadi. 

Neyritlar  markaziy  nerv  sistemasidan  tashqariga  chiqadilar  va  vegetativ  nerv  sistemasi 

neyrositlarida  tugaydi,  ularni  preganlionar  tolalar  deb  yuritiladi.  Periferik  tugunlarning 

neyritlari  gangliydan  chiqadilar.  Ularni  postganglionar  tolalar  deyilib,  ishchi  a’zolar 

to’qimasining reseptorlarini hosil qiladilar. Vegetativ gangliylar 2 xil multipolyar neyrositlardan 

tuzilgan: 1.Ko’plab kalta dendritlar va tugyndan tashqariga chiqyvchi bitta uzun neyrit tutvchi 

neyron; 2.Ikkinchi tipi shoxlanmaydigan uzun tolalar tutishi bilan xarakterlanadi. Ularning soni 

ko’p bo’lmasdan  gangliydan tashqariga chiqib  ketadi. Tugynlar tashqi tomondan biriktiruvchi 

to’qimali  qobiq  bilan  qoplangan,  bu  qobiqdan  tygyn  ichiga  to’siqlar  o’tadi.  Biriktiruvchi 

to’qimada  tomirlar,  nerv  tolalari  va  nerv  xujayralari  joylashadi.  Nerv  xujayralari  tartibsiz 

joylashib, gliositlar bilan o’ralgan. 

Chaqaloqlar 

vegetativ 

tugynli 

mayda 

neyrositlardan 

iborat. 

Ularning 

ichida 

mukammallashuvchi  xujayralar  ham  uchraydi.  Yetuk  neyrositlar  soni  kam  bo’ladi.  Neyrositlar 

mukammallashuvi  bir  necha  yil  davom  etadi,  gangliylarda  neyroblastlardan  ancha  neyrositlar 

hosil bo’ladi. Ma’lumotlarga qaraganda bir muncha mukammallashgan bo’ladilar. 

Vegetativ chigallar nerv tutamlaridan tuzilib, o’zaro chalkashib to’r xosil qiladilar. Nerv tutami 

orasida turli kattalikdagi nerv tugynlari joylashadi. Tutamlar asosan miyelinsiz tolalardan iborat 

bo’lib, perenevrit bilan qoplangan