Reja: Asosiy operatsiyalar va sikllar

Yuklash va qazish 
Materiallarni tashish 
Barcha operatsiyalar birligi qazish yoki kondagi materiallar harakati, 
materiallarni tashish deb ataladi. Tsiklik operatsiyalar, ikki asosiy operatsiyalardan 
tashkil topib, yuklash va tashish, vertikal tashishni amalga oshirishda esa uchinchi, 
yuk ko‘tarish, jarayoni qo‘shiladi. Maydalash va yuk tashish vazifalarini bajaruvchi 
mashinalarni birlashtiruvch davomiy operatsiyalarda, kesish, portlatish va 
burg‘ulash ishlari bartaraf etilib, ajratish va yuklash operatsiyalari yagona funsiyada 
bajariladi (ekskavatsiya). Kombinatsiyalashgan yuklash-tashish operatsiyalarida 
materiallarni tashish alohida operatsiyasi alohida bajariladi. 

---

Zamonaviy mexanizatsiyalashgan konlarda tashish ishlari markazlashtirilgan. 
Ba’zi operatsiyalar ularni bajaruvchi uskunalar bilan aniqlanadi. Ushbu yo’nalishda 
terminologiya mexanik cho‘mich, ajratuvchi draglayn yoki ko‘mir yuklovchi 
kabilarni qo‘shadi. 
Ochiq kon ishlarida yuk tashish ishlarinin darajasi kattaligiga qarab oshib 
bormoqda. Katta hajmli yuk tashish mashinalari chegarasi 300 tonna (270 tonna) 
gacha oshdi, draglaynlar 220 yd
3
(170 m
3
) ga, cho‘michli ekskavatorlar 180 yd
3
(140 
m
3
) va rotorli ekskavatorlarning unumdorligi 11.000 yd
3
/soat (8400 m
3
/soat) 
darajasiga yetdi. Oxirgi uch turdagi qazish mashinalari ko‘mir konlarida qoplama 
jinslarni qazishda ishlatilib, odam tomonidan yaratilgan ulkan, quruqda ishlovchi, 
mobilikka ega mashinalar hisoblanadi. Katta konlardagi bajariladigan ishlar 
ko‘lamiga qarab kon uskunalarining unumdorligi oshib jarayonlardagi 
xarajatlarning kamayishiga erishiladi. Bu bir necha kompaniyalar o’rtasida raqobat 
yuzaga kelishini va mahsulot sifatini oshishi, foydalanishning keng ko'lami, dunyo 
bo'ylab tijorat uchun yetkazib berilishiga ta’sir qiladi.
Bu bob kon transport tizimidagi muammolar va yuklash tashish ishlari amalga 
oshirilganda kelib chiqadigan kamchiliklarni amalda bartaraf etishga qaratilgan. 
8