Reja: Asosiy operatsiyalar va sikllar

Yuklash va qazish ishlari tamoyillari. Konchilikda maydalangan 
minerallarni ko'tarish, u joydan bu joyga tashish, ortish, qazish tashish yoki yuklash 
ishlari deyiladi. Bu materiallar tuproq yoki juda kuchsiz tosh bo'lishi mumkin. Agar 
tosh yoki ayniqsa ruda maydalangan bo'lsa, qazish boshlash uchun mexanik usuldan 
foydalaniladi. Ko'mir sanoatida 20% ishlar aynan yuklash va tashishga bog’liqdir 
(1982 Martens). 
Rudani yuklash va tashishda uskunalar tasnifi 11.2 jadvalda ko’rsatilgan. 
Uskunalarni tasniflash asosan kon turi (ochiq va yerosti) va operatsiyalar 
davomiyligi (skill va davomiy) bilan belgilanadi. Har biri uchun alohida 
kategoriyalar va misollar keltiriladi. Ma’lumot;arni to‘dirish uchun uzluksiz lahim 
o‘tish va burg‘ulab lahim o‘tish mashinalari keltiriladi, chunki ular ham qazib olish 
mashinalari turiga kiritilgan. 
Har hil turdagi uskunalar talabalarni chalg’itishi mumkin. Ayrim mashinalar 
muhimliligi uchun uni ajratib olish osondir. Ochiq kon ishlari uchun cho‘michli 
yuklovchi eksakavatorlar va skreperlar amalda muhim hisoblanadi. Yer osti kon 
ishlari uchun foydali qazilmalarni qazishda yuklovchi, yukni tashib-yetkazib 
beruvchi va uzluksiz ishlovchi uskunalar keng qo’llaniladi. Yer osti shaxtalarda 
balandligi chegaralangan buldozerlar, bir cho‘michli ekskavatorlar, teleshkalar, 
yuklovchilar va teshuvchi maxsus uskunalar xavfsizlikni inobatga olgan holda keng 
miqiyosda qo’llaniladi. 
8
Howar L. Hartman. Introductory mining engineering. P.134. 

---

Har bir kategoriyada mashinalarni o’zining individual tavfsivi mavjud bo’lib, 
ular o’zining ishlash prinsipiga qarab tanlanadi. Bulardan ba’zilarning mukammaligi 
bilan ajralib turadi. Ular yuklash va tashish ishlarini bir vaqtda amalga oshiradi 
(bularga qo’shimcha sifatida dastakli mashina turi bo’lib, u materiallarni uloqtiradi). 
Yuklovchi mashinalarga namuna sifatida buldozer, pnevmoballonli skreper, kanatli-
tortuvchi skreperlar hamda uzluksiz ishlovchi mashinalar kiradi.