Reja: Asosiy operatsiyalar va sikllar

Yotish burchagi
Ruda shaxtalari 
Ko’mir 
shaxtalari 
Vertikal 
va 
vertikalga yaqin
Vertikal stvol – 1, 
ko’tarilma - 3
geyzenk – 3
Vertikal stvol -1
Gorizontal 
va 
tekkisroq
Shtolnya – 1
Tunnel 
-1
Shtek – 2
Kvershlok – 3
Shtolnya – 1
Shtek – 2
Kvershlok – 3
Qiya va o’ta qiya
Uklon – 2
Bremsberg 
-2
Spiralli tushib borish 
lahimi - 2
Qiya stvol – 1
Sonlar kon lahimlarini o’tishdagi ketma ketlikni ko’rsatadi. 
Kon lahimlarini yer osti ishlari qayerda va nima uchun xizmat qilishini aniqlash 
uchun ruda konlarida ko’pincha qo’llaniladigan kon lahimlari rasm 9.1. da 
keltirilgan (boshqa rudniklar uchun metall qazib olish maketida ko’rsatilganasosiy 
kon lahimlarini ko’rsatuvchi 3.1.rasmda).
12.1. rasmni 12.2. rasm bilan solishtirsa ko’mir shaxtalarni uch xil ochish usuli 
ta’sviri ko’rsatilgan.
Amaliyotda qo’llanilayotgan va ishlatilayotgan xar xil ochish usullarini 
statistik xisobotlarga qarab, AQSh ning Mortinez 1982 konchilik byurosi tomonidan 
yeg’ilgan oxirgi xisobotlar bo’yicha (1980) o’tilgan 1.036.000 fut (316 km) yer osti 
kon lahimlari rudnik va ko’mir shaxtalarda bu umumiy ko’rsatilgandan 82% ni 
gorizontal kon lahimi tashkil etadi. (shreklar, kvershloklar, shtolnyalar, tunellar) va 

---

18% ni vertikal yoki qiya kon lahimlarini tashkil etadi. (vertikal stvol spiral syezdlar) 
undan 16% ni val panduslar va ko’tarilmalar tashkil etadi.
Shaxtani loyihalash va qazib olish 

Yer osti usuli bilan foydali qazilmani qazib olish murakkab texnologik jarayon 

bo’lgani uchun shaxtani loyihalash vaqtida kelajakni o’ylab kelgusida ishlab 
chiqarish unumdorligiga teskari ta’sir etishi mumkin bo’lgan omillarini bartaraf 
etish kerak. Bir nechta xal qiluvchi savollarga javob berish talab etiladi, ular esa 
asosan qazib olish va kon ishlari rejalarini belgilaydigan dastlabki, faktik qazib olish 
ishlari. 
15