Reja: Asosiy operatsiyalar va sikllar

 
11.1. Rasm. Tog’ jinslarini mexanik usulda burg’ulash turlari; (chapda) 
 
Bajarish miqdori. Optimal burg‘ilash tezligini tanlash yoki drelning ishlab 
chiqarish unumdorligini baholash uchun ko‘pincha to‘rtta parametr o‘rganiladi: 
1.Energiya va quvvatni ishlatish jarayoni 
2.Jinsning ichiga kirish darajasi 
3.Drelning ishdan chiqishi
4.Narxi (boshlang‘ich harajat+ishlatilish= hamma jarayon). 
Asosiy parametrlarni jinsning ichiga kirish tezligi ta’siri 4.2.-4.4. rasmlarida 
keltirilgan. 4.5-rasm burg‘ulanuvchanlik factorlarni ko‘rsatib, tog‘ jinsining 
qattiqlik koeffitsienti, burg‘ulash jarayonining tezligini namoyon etadi. 
7
Howar L. Hartman. Introductory mining engineering. P.118. 

---

Ishlab chiqarish harakatlariga ta’sir qiluvchi energiya va kuchlar jinsning 
ichiga kirish darajasini belgilovchi omil sifatida muhim (4.2. va 4.3.-rasm). Ishlab 
chiqarishni ko‘rsatgichi narx hisoblanib; parmalar eng yaxshi ishlab chiqarish 
unumdorligiga ega, agar ulardan foydalanish rentabelli bo‘lmasa, boshqa alternativ 
tizimi qidirish kerak. Umumiy xarajatlar portlatish ishlariga sarflangan xarajatlar, 
shuningdek mineral xom – ashyoni maydalash va yanchish ketgan xarajatlarni o‘z 
ichiga oladi. 
Parmani tanlash. Parmalash mahsulotni tanlash aniq belgilangan muolaja 
asosida sodir bo‘ladi. Bu baholash mulohazalarni talab qiluvchi loyihalashning 
haqiqiy muammosi. Parmani tanlash bosqichlari quyidagilar: (Capp,1962): 
1. 
Mashina ishlatiladigan sharoitlarni (mehnat joyi, ob-havo va h.k.lar) 
aniqlash va ko‘rsatish. 
2. 
Ishlab chiqarish siklining oxiridagi operatsiyalarning 
tannarxi,
ajratish, 
yetkazish va x.k.lar bo‘yicha holati (shaxtadan, yuklash, lahimni mustahkamligi, 
maydalagich hajmi, ishlab chiqarish normasi (kvota). 
3. 
Portlatish ishlarining talabalaridan kelib chiqqan holda foydali 
qazilmalarni ochiq usulida va yer osti usulida qazib olish uchun burg‘ilash 
skvajinalarini loyihalash. 
4. 
Burg‘ilash omillarini aniqlash va ishlash uchun kandidatlar yig‘ish, 
burg‘ilash, usulini tanlash va tavsiya qilinayotgan parmalarni tekshirish. Ishlab 
chiqaruvchilar burg‘ilanish bo‘yicha (testlar, jumladan sverlolar soni shtanglar 
parmalar soni va suyuqlikning sirkulyasiyasi). 
5. 
Ko‘rib chiqilayotgan har qaysi bosqich uchun tizimning o‘zgaruvchi 
operatsiyalarni tanlash. 
6. 
Mashina va xususiyatlarni qo‘shgan holda ishlab chiqarish 
parametrlarni baholash va ularni taqqoslash. Ta’minot manbaini ko‘rib chiqarish va 
texnik xarakteristikasini tanlash. 
7. 
Talablarga javob beruvchi, umumiy narxi arzon, ekspluatatsiya qilish 
havfsiz bo‘lgan burg‘ilash tizimini tanlash.