Reja: Biznes va tadbirkorlik tushunchalari, ularning mohiyati va mazmuni

5. Biznesni belgilovchi mezonlar 
Biznesning mezonlarini belgilash zaruriyati kichik korxonalarning davlatning 
jiddiy yordamiga muhtojligidan kelib chiqadi, bu yordam adresli bo'lishi va korxonalar 
faoliyatining belgilangan tomonlarini yaxshilashga yo'naltirilishi kerak. Kichik 
korxonalarni alohida kategoriyalarga ajratish ular faoliyatini o'rganish va 
samaradorlik darajasini tahlil qilish, ularning iqtisodiyot umumiy tizimidagi o'rni va 
rolinianiqlash uchun zarur. 
Bozor iqtisodiyotiga asoslangan barcha mamlakatlarda kichik korxonalarni 
belgilashda quyidagi mezonlardan foydalanadilar: 
- miqdoriy ko'rsatkichlar: xodimlarning soni, sotish hajmi, asosiy kapitalning 
balans qiymati; 
- sifat ko'rsatkichlari: ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning nisbatan kichik soni; 
cheklangan resurslar va quwatlar, boshqa-ruvning kamroq rivojlangan tizimlari va 
boshqalar; 
- yuqoridagi 
ko'rsatkichlarning 
birinchi 
va 
ikkinchi 
guruhlarini 
birlashtiruvchi kombinatsiyasi. 
Har xil mamlakatlarda korxonalarni kattaliklariga ko'ra u yoki bu guruhga 
kirituvchi mezonlari qo'llaniladi. Yevropa Ittifoqining metodologiyasi bo'yicha kichik va 
o'rta korxonalar 5.1-jadvalda ko'rsatilgan mezonlar bilanbelgilanadi. 
5.1-jadval Yevropa Ittifoqi metodologiyasi bo'yicha kichik 
va o'rta korxonalar o'lchaminibelgi ash mezonlari 
Aniqlanadi
gan korxonalar 
Xodimlarso
ni (kishi) 
Yillikayla
nma 
Balansqiy
mati 
Kichik 
50tagacha 
4 
2 
O'rta 
50-250 
16 
8 
Xorijiy mamlakatlarda 1 kishidan 20 kishigacha xodimi bo'lgan korxonalar 
hunarmandchilik korxonalariga, 20 dan 100 tagacha xodimi bo'lganlari kichik, 100 dan 

---

500 gacha xodimi bo'lganlari o'rta korxonalargakiritiladi. 
AQSHda Biznes korxonalarini ikki tomonlama guruhlashdan foydalaniladi. 
Birinchi holda bu tushuncha ishchilar soni 500 kishigacha bo'lgan korxonalarni 
qamrab oladi. Ikkinchi holda esa korxonalar sohalar bo'yicha yillik tushumlar hajmi 
bo'yicha bo'linadilar: transport sohasida yillik tushumlar hajmi 3,5 mln. dollardan 20 
mln. dollargacha, qurilishda 9 mln. dollardan 21 mln. dollargacha, ulgurji savdoda 15 
mln. dollardan 35 mln. dollargacha, chakana savdoda 3,5 mln. dollardan 13,5 mln. 
dollargacha, xizmatlar sohasida 2,5 mln. dollardan 14,5 mln. dollargacha bo'lgan 
korxonalar kichik firmalar hisoblanadi. 
Germaniyada ishlovchilar soni va yillik aylanma ko'rsatkichlaridan foydalaniladi. 
Kichik korxonalar ishlovchilar soni 10 kishigacha bo'lgan, o'rtachalarga esa 
ishlovchilar soni 50 kishigacha va yillik aylanmai 100 mln. yevrogacha bo'lgan 
korxonalar kiritiladi. 
Fransiyada kichik va o'rta biznes tushunchasiga ishlovchilar soni 19 kishigacha 
bo'lgan mikrofirmalar, xodimlarning soni 20-299 kishigacha bo'lganlari kichik 
korxonalarga kiradi. 
Janubiy Koreyada sanoatda va transportda 20 tagacha xodimi bo'lgan korxonalar 
kichik, 21 dan 200 kishigacha xodimi bo'lgan korxonalar o'rta korxonalar hisoblanadi. 
Savdo va xizmatlar sohasida 5 tagacha xodimi bo'lgan korxonalar kichik korxonalar, 6 
tadan 20 tagacha xodimi bo'lgan korxonalar esa o'rta korxonalar hisoblanadi. 
O'zbekistonda kichik korxonalarni, unda ishlovchi xodimlar soni bo'yicha 
guruhlarga ajratish qabul qilingan. Buni 5.2.-jadvaldan ko'rish mumkin. 
5.2-jadval 
Faoliyat sohalari bo'yicha kichik korxonalar kategoriyasiga