Reja: Kirish. Bob

Bob

1. 
   PRLS o’tkazilish jarayonlari haqida
   

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29-apreldagi ‘O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida’ gi 5712-son Farmonida 2030-yilga kelib PISA xalqaro dasturi reytingida jahonning birinchi 30 ta ilg’or mamlakatlari qatoriga kirishiga erishish hamda xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro Pedagogik ta’lim klasteri: muammo va yechimlar tadqiqotlarni tashkil etish asosida ta’lim sifatini baholashning milliy tizimini yaratish vazifalari belgilangan. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ‘Xalq ta'limi tizimida ta'lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarini tashkil etish chora tadbirlari to'g'risida’gi 997-sonli qarorida eng ustuvor vazifa qilib quyidagilar olindi¹³:
- xalqaro tadqiqotlar natijalariga asoslangan holda o'qish;
- PISA, PIRLS, baholash dasturi yo'nalishidagi savollar milliy bazasini yaratish va o'quv dasturlariga integratsiya qilish.
O’zbekiston Respublikasida xalq ta’limi tizimida olib borilayotgan amaliy ishlar, ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarning tashkil etilishi to’g’risida hukumat qarorining qabul qilinishi ta’lim sohasidagi yutuqlarni baholash xalqaro assotsiatsiyasidek (IEA) nufuzli tashkilot bilan hamkorlik aloqalarining yo’lga qo’yilishi ta’lim tizimida muhim ahamiyat kasb etadi.
PIRLS (Progress in International Reading and Literacy Study) boshlang’ich sinf o’quvchilarining matnni o’qib tushunish darajasini baholash bo’yicha xalqaro tadqiqot dasturidir. PIRLS - tadqiqotida 50 dan ortiq davlatlar ishtirok etib kelmoqda. Mazkur xalqaro tadqiqotning maqsadi turli xil ta'lim tizimidan iborat bo’lgan davlatlardagi boshlang’ich maktab o’quvchilarining matnni o’qish va qabul qilish bo’yicha tayyorgarligi hamda o’quvchilarning har xil yutuqlarga erishishga sabab bo’luvchi ta'lim tizimidagi o’ziga xos xususiyatlarni aniqlash va baholashdan iborat.
PISA - o’quvchilarni ta'lim sohasidagi yutuqlarini jahon davlatlaridagi maktab o’quvchilarining bilimi va ularni amaliyotda qo’llay olish mahoratini baholash bo’yicha xalqaro dastur bo’lib, asosiy maqsadi - 15 yoshli o’quvchilarning oʻqish savodxonligi, matematika, tabiiy fanlar boʻyicha savodxonlik darajalarini turli xil testlar koʻrinishida baholashdan iboratdir. Ushbu loyihalar oʻquvchilarning ijodiy va tanqidiy fikrlashlariga, olgan bilimlarini hayotda qoʻllay olish qobiliyatlariga baho berish va keyinchalik bu koʻnikmalarni hosil qilishga undashdir. Ushbu dastur 1997 yilda joriy etilgan boʻlib, har uch yilda bir marta oʻtkazib kelinadi. PISA dasturi ta'lim sohasidagi davlat siyosatiga ta'sir ko‟rsatib, har bir davlat o’tkazgan tadqiqot natijalari asosida o’zining ta'lim sohasidagi yutuq va kamchiliklarini aniqlab, boshqa davlatlarga nisbatan mavqyeini taqqoslaydi. Ta'lim tizimini takomillashtirish va rivojlantirishda o‟z strategiyasini belgilab oladi.
PIRLS dasturi 2001-yilda Ta’lim sohasidagi yutuqlarni baholash xalqaro assotsiatsiyasi tomonidan tashkil etilgan. Har besh yilda o‟tkaziladigan PIRLS dasturi 4-sinf o‟quvchilarining o‟qish savodxonligini xalqaro darajada baholaydi. O‟qish savodxonligi o‟quvchilarning ilmiy va shaxsiy muvaffaqiyatini o‟sishi uchun asos bo‟lib xizmat qiladi. So’nggi yillarda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida ulkan iqtisodiy o’sish ko’rsatkichlariga erishilayotganligi barcha sohalarda malakali kadrlar va yetuk mutaxassilarga bo’lgan talabni yanada oshirmoqda. Bu o’z-o’zidan o’quvchilarimizning darslarga qiziqishlarini oshirish va o’qituvchilarning har tomonlama ta‟lim tarbiyaga e‟tiborini kuchaytirishni talab etadi.
PIRLS 2021 entsiklopediyasi: oʻqish boʻyicha taʼlim siyosati va oʻquv dasturi PIRLS 2021 mamlakatlarida oʻqish va til oʻrgatish profilini hamda taqqoslash tizimlarini taqdim etadi. Har bir mamlakat vakillari va taqqoslash ishtirokchisi PIRLS 2021 oʻquv dasturi soʻrovnomasini toʻldirib, mamlakatning taʼlim tizimi va oʻqish oʻquv dasturini, shuningdek, COVID-19 pandemiyasidan kelib chiqadigan taʼlim muammolari va innovatsiyalarini tavsiflovchi bob tayyorladi. O'quv dasturi so'rovnomasi ma'lumotlari va mamlakat bo'limlari birgalikda butun dunyo bo'ylab o'qish ta'limining qisqa, ammo boy portretini taqdim etadi.
PIRLS 2021 mamlakatlari bir-biridan fundamental jihatdan, jumladan, taʼlim tizimlarida farqlanadi va PIRLS yutuqlari natijalarini sharhlashda bu farqlarni eʼtirof etish muhim. PIRLS 2021 entsiklopediyasi ushbu farqlar haqida ma'lumot beradi va PIRLS 2021 talabalar yutuqlari natijalariga yanada sifatli hamroh bo'lib xizmat qiladi. PIRLS 2021 uchun Entsiklopediyada mamlakatlar boʻylab COVID-19 pandemiyasi haqidagi maʼlumotlar ham mavjud. Ushbu muhim kontekstual ma'lumotlar tadqiqotchilar, siyosatchilar va o'qituvchilar tomonidan PIRLS 2021 yutuqlari natijalari bilan birgalikda butun dunyo bo'ylab ta'lim siyosati va o'quv dasturlarini xabardor qilish uchun foydalanishi mumkin. Pirls 2021 entsiklopediyani tashkil etishi
PIRLS 2021 entsiklopediyasi ikki xil turdagi maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi: PIRLS 2021 oʻquv dasturi soʻrovnomasi natijalarini koʻrsatadigan koʻrgazmalar hamda alohida mamlakatlar va taqqoslash ishtirokchilari tomonidan tayyorlangan boblar.
O‘quv dasturi bo‘yicha so‘rovnomalar ko‘rgazmalari. PIRLSning har bir siklida til o‘qish bo‘yicha o‘quv dasturlari va har bir mamlakat va taqqoslash ishtirokchisining ta’lim siyosati haqida ma’lumot to‘plash uchun o‘quv dasturi so‘rovnomasi mavjud. Ushbu anketa maʼlumotlari entsiklopediya boblarini qoʻllab-quvvatlab, ushbu mavzular haqidagi maʼlumotlarni mamlakatlar va taqqoslash tizimlari boʻyicha taqqoslanadigan formatda taqdim etadi.
PIRLS 2021 entsiklopediyasi mamlakatlar taʼlim tizimining turli jihatlari boʻyicha oʻquv dasturi soʻrovnomasidan maʼlumotlarni taqdim etuvchi oʻnta eksponatni oʻz ichiga oladi: Maktabda o'qish yillari; maktabga kirish va ko'tarilish yoshiga oid milliy siyosat; rasmiy tillar va o'qitish tillari to‘rtinchi sinf tili/o‘qish dasturining holati; o'qish uchun mo'ljallangan til/o'qish o'quv dasturida ta'kidlangan o'qish maqsadlari; mo'ljallangan til/o'qish o'quv dasturida ta'kidlangan raqamli o'qish ko'nikmalari; tilda raqamli savodxonlikka oid siyosatlar/bayonotlar/Oʻqish oʻquv dasturi; 4-sinf o‘qituvchilariga tayyorgarlikning asosiy yo‘nalishlari va joriy talablar; 4-sinf o‘quvchilari bo‘lgan maktab direktorlariga qo‘yiladigan joriy talablar; COVID-19 pandemiyasi davrida qarorlar qabul qilish uchun mas'ul bo'lgan hukumat darajasi;
PIRLS 2021 o‘quv dasturi so‘rovnomasidagi to‘liq ma’lumotlarni PIRLS 2021 xalqaro ma’lumotlar bazasida yuklab olish mumkin bo‘ladi. Mamlakat bo'limlari: PIRLS 2021 entsiklopediyasining har bir bobi PIRLS 2021 mamlakati yoki taqqoslash tizimining vakili (yoki vakillari), jumladan, taʼlim vazirliklari, ilmiy-tadqiqot institutlari va oliy taʼlim muassasalari mutaxassislari tomonidan yozilgan boʻlib, ularning barchasi har bir mamlakatning taʼlim tizimi haqida keng maʼlumotga ega. . Boblar mamlakatlarning ta'lim tizimlarining tuzilishi, PIRLS natijalarining milliy qo'llanilishi va ta'siri, til/o'qish bo'yicha o'quv dasturlari, o'qituvchilarning kasbiy rivojlanishi, o'quvchilarning o'qishdagi yutuqlarini monitoring qilish va maxsus o'qish tashabbuslari haqida chuqurroq ma'lumot beradi. PIRLS 2021 uchun boblar, shuningdek, COVID-19 pandemiyasi davridagi mamlakatlarning taʼlim tizimlari haqidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
PIRLS 2021 mamlakatlari geografik va iqtisodiy jihatdan xilma-xil bo‘lib, quyidagi jadvalda ko‘rsatilgandek, PIRLS 2021 mamlakatlarining tanlangan xususiyatlari. Bu maʼlumotlar, birinchi navbatda, Jahon bankining maʼlumotlar banki, iqtisodiy, taʼlim va inson rivojlanishining bir qator koʻrsatkichlarini oʻz ichiga olgan maʼlumotlar bazalari omboridan olingan.
PIRLS 2021 mamlakatlari aholisi soni va geografik hududi boʻyicha bir-biridan farq qiladi. Tug'ilganda o'rtacha umr ko'rishda ham ba'zi o'zgarishlar mavjud, garchi bu bir mamlakatdan tashqari hammada 70 yoki undan yuqori bo'lsa. Aholi jon boshiga yalpi milliy daromad (AQSh dollarida) kabi iqtisodiy ko‘rsatkichlar ham mamlakatlar bo‘yicha katta o‘zgarishlarni ko‘rsatadi, Norvegiyadagi 78 290 AQSh dollaridan 2022 yil iyun holatiga ko‘ra O‘zbekistonda 1 740 AQSh dollarigacha. Ta’limga davlat xarajatlariga kelsak, mamlakatlar ularning yalpi ichki mahsulotining (YaIM) 2% (Bahrayn) dan 8% (Daniya, Norvegiya va Shvetsiya) gacha. Boshlang‘ich ta’limga qabul qilish darajasi nisbatan yuqori, PIRLS 2021 bo‘yicha barcha mamlakatlarda ro‘yxatga olish darajasi 80% dan, ko‘plarida esa 95% dan yuqori.

2.