Reja: Tutash avlodlar iqtisodiy o*sish modelida jamg‘arishning mohiyati va omillari Uy

Mamlakat raqobat- bardoshligining ko‘rsatkichi	Ko‘rsat kich qiymati	Ko‘rsat kich me’yori (jahonda gi eng yaxshi)	Me’yor manbasi
2017-yil uchun AQSH bo‘yicha ma’lumot lar
ITTKI uchun davlat budjetidan xarajatlar, YAIM %i	0,15	3,5	AQSH dasturi	2,8
Insonni rivojlantirish (ta’lim, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy soha) uchun davlat budjetidan xarajatlar, YAIM %i	0,15	13,0	AQSH dasturi	13
Mamlakatda bozor o‘zgarishlarining darajasi	0,10	1,0	AQSH— 1,0^2°	1,0
Aholi jon boshiga YAIM, ming AQSH doll.	0,10	30	Rivojlangan mam- lakatlar bo‘yicha o‘rtaclia qiymat	26,2
Hayotning o‘rtacha uzunligi, yil	0,10	80	Yaponiyadagi eng yaxshi ko‘rsatkich	76
Resurslardan foydala- nish samaradorligi ko‘rsatkichi	0,10	1,0	Jahonda eng yaxshi bo‘lgan Yaponiya- dagi ko‘rsatkich	0,9
Ko‘p ilm talab q›luvchi mahsulot eksporti, YAIM %i	0,05	30,0	Yevropa Ittifoqi	12
Hayot kechirish muhitining sifati va xavfsizligi	0,05	1,0		0,95
Aholi jon boshiga tabiiy resurslar zaxiralari bo‘yicha mamlakatning o‘mi	0,05	-	Faktga asoslanadi	2-o‘rin (30 ming doll.)

Manba: 't*aixvTqiiiiOB P.- CrpareriiHecxiiñ uapxeriiur. 2002

Iqtisodchi olimlarning fikricha, raqobat munosabatlarining barcha xili uchta bosqichda amalga oshiriladi:

• 
  mahsulot, ishlab chiqarish va korxonaning muayyan mikro turlari;
  
• 
  mezotarmoqlar, korxonalarning tarmoq korporativ birlashmalari va gorizontal integratsiyalashgan firmalar;
  
• 
  tarmoqlararo integratsiyalashgan makroiqtisodiy majmualar va h.k.
  

Har qanday sanoat firmasi, har qanday tovar ishlab chiqaruvchi u tashkil etilgan vaqtdan boshlab va butun faoliş’ati davomida o‘zi uchun zarur bo‘lgan raqobatbardoshlik muammolarini hal etishiga to‘g‘ri keladi. Jahonning ko‘p1ab mamlakatlari iqtisodiyoti jahon xo‘ja1igi aloqalariga jalb etilgan, milliy bozor va uning talablari esa jahon bozori va xalqaro raqobatbardoshlikning faol ta’siri ostida shakllanadi.
Hozirgi vaqtda yuzaga kelgan vaziyat mulkchilikning turli shakllari subyektlarining iqtisodiy munosabatlari ishtiroki bilan tavsiflanadi: davlat, munitsipal, xususiy. Bozoming aksariyat ishtirokchilari manfaatlari ishlab chiqarish omillarini mustaqil ravishda jalb etuvchi, ulardan foydalanuvchi va olingan mahsulotni taqsimlovchi kompaniyalar atrofida guruhlanadi. lqtisodiy hodisalar markazlarining makrodarajadan mikro darajaga o‘tishi firma ichidagi qarorlarni qabul qilish mexanizınlarini ishlab chiqishni talab qiladi. U yoki bu qarorni qabul qilish jarayonining asosiy bosqichi muqobil variantlami tahlil qilish va ular ichidan oldinga qo‘yilgan maqsadlarga to‘1iq javb beruvchi variantni tanlashdan iborat. Bunda mamlakat ichida bozor munosabatlarining shakllanishi hamda uning jahon xo‘jalik aloqalariga jalb etilishiga qarab raqobatbardoshlik masalalariga bo‘1gan qiziqish korxonaga va moddiy ishlab chiqarish tarmog‘iga ko‘chadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida o‘z tovarini tashqi va ichki bozorga chiqaruvchi firma sifatning jahon darajalarini, tovarni yaratish va sotish xarajatlarini hisobga olmasdan, o‘z strategiyasida faqat tovarning raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlariga tayangan holda uzoq vaqt mobaynida barqaror mavqeni egallab turolmaydi.
O‘zi uchun yangi hisoblangan bozorga kirib borish, ishlab
chiqarishni kengaytirish yoki uni qisqartirish, texnologik jihozlami modernizatsiya qilish yoxud ishlab chiqariladigan mahsulotni yangilash maqsadida investitsiyalami amalga oshirishda albatta ishlab
chiqaruvchi yoki korxonaning raqobatbardoshligini baholash talab etiladi.
Umuman olganda barcha bozorlardagi yoki alohida bozorlar va ularning sektorlariga nisbatan faoliyat yig‘indisi bo‘yicha raqobatbardoshlik mezonlari marketing majmuining alohida elementlari bo‘yicha guruÎılanadi:

1. 
   Mahsulot.
   
2. 
   Narx-navo.
   
3. 
   Mahsulotni iste’mochigacha yetkazish.
   
4. 
   Mahsulotni sotuvga chiqarish (marketing kommunikatsiyalari). Hisoblash uchun miqdoriy ko‘rsatkichlardan foydalaniladi.
   

Bundan tashqari, ishbilarmonlik faolligi va firma faoliyatining samaradorligi ko‘rsatkichlari tizimidan foydalaniladi.
Mamlakatning raqobat jihatdan ustunliklari quyidagilar bilan aniqlanadi:

• 
  birinchi bosqichda-ishlab chiqarish omillari: tabiiy resurslar, tovarlar ishlab chiqarish uchun qulay shart-sharoitlar, malakali ishchi kuchi hisobidan (bir deteminant bilan ta’minlanadi);
  
• 
  ikkinchi bosqichda-ta’lim, texnologiya, litsenziyaga tajavvuzkor investitsiyalash asosida (bir deteminant bilan ta’minlanadi);
  
• 
  uchinchi bosqichda — «romb»ning barcha tarkibiy qismlarining amal qilishi yo‘li bilan mahsulotning yangi turlarini, ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish, tashkiliy qarorlar va boshqa innovatsiyalar hisobidan;
  

- to‘rtinchi bosqichda tashkil etilgan boylik hisobidan va to‘liq foydalanmayotgan barcha determinantlarga tayanadi.