Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti jahon tarixi

Yapon dehqonlarining ahvoli

XIV –XV asrlarda bo‘lib o‘tgan o‘zaro urushlar katta ijtimoiy oqibatlarga olib keldi. Bundan asosan ishlab chiqaruvchilar tabaqasi katta zahmat ko‘rdi. Ular dehqonlar boshiga og‘ir kulfat bo‘lib tushdi, bir tomondan dehqonlar feodallarning jabr-zulmiga tortilsa, ikkinchi tomondan sudxo‘rlar ularning “qonini so‘rar” edi. Obikor yerlar XV asr davomida 946- mingdan 855 tyogacha^ qisqarib ketdi. “Onin yillari urushi” tugagandan keyin, 1479 va 1482-yillarda yangi soliq va yig‘imlar joriy qilindi. Qudratli dunyoviy va diniy feodallar qo‘lida yerlarning to‘planishi kuchayib bordi.

• 
  Tyo – 0.992 gektarga teng o‘lchov birligi.
  

Dehqonlarni asosiy ekspluatatsiya shakli - bu mahsulot rentasi bo‘lib, asosan u guruch bilan to‘langan. O‘zi to‘plagan hosilning bir qismini dehqonlar qo‘lida qoldirish xisobiga, feodallar va hukmron tabaqa ularni go‘yoki hosilni ko‘proq olish uchun intilishiga turtki bergandek bo‘lishgan. Lekin mahsulot rentasi barshina rentasiga to‘liq aylanmadi. Kam unumdor yerlardan dehqonlar feodalga guruch hosilining 10-30%gacha, o‘rtacha unumdor yerlardan hosilning 40-50%, unumdorligi yuqori bo‘lgan yerlardan hosilning 60% va hatto 80% mahsulot rentasi sifatida olingan.
Mahsulot rentasidan tashqari yapon dehqonlari qo‘shimcha soliq va yig‘imlar to‘lashga majbur etilgan. Ularning ahvoli Yaponiyada tez-tez qaytalanib turadigan stixiyali kulfatlar, hosilsizlik va ochlik natijasida yanada og‘irlashgan. 1420-1498-yillarda ana shunday tabiiy kulfatlar 8 marta sodir bo‘ldi. Yashash uchun kurashgan dehqonlar oxirgi chora sifatida qonundan tashqari holatlarda o‘z yerlarini sotishga majbur bo‘lishgan. Natijada Yaponiyada yersiz dehqonlar soni o‘sib ketdi, ular yirik yer egalarining yerlarida ijara asosida, oldingi holatdan battar og‘irroq shartlar asosida ishlashga majbur bo‘lgan. Bo hosilini feodalga mahsulot rentasi sifatida bergan dehqonlar, kelgusi yil hosili uchun mablag‘lari yo‘qligi sababli sudxo‘rlardan urug‘lik va pullarni qarzga olgan. bu qarzdorlikdan kamdan- kam dehqonlargina qutilib keta olgan, ko‘p hollarda dehqonlar ham feodaldan, ham sudxo‘rdan umrbod muddatga qarzdor bo‘lib qolgan.
XV asrga kelib dehqonlarning ahvoli og‘irlashib borganligi o‘z-o‘zidan ularda hukmron tabaqaga qarshi isyonlar ko‘tarishiga olib keldi. Dehqonlarning aksilfeodal chiqishlari turli shakllarda amalga oshirildi. Ular feodal va sudxo‘rlar ekspluatasiyaga, to‘xtovsiz davom etayotgan o‘zaro ichki kurashlardagi talonchiliklarga qarshi chiqishdi. Butun XV asr davomida (1418-1499) Yaponiyada dehqonlarning 98 ta qo‘zg‘oloni sodir bo‘lib, ulardan 44 tasida dehqonlar qarzdorligini tugatish talab qilingan bo‘lsa, 37 tasi yer maydonlari masalasidagi turli munozaralarga aloqador bo‘ldi, yana 9 tasini yuk tashuvchilar ko‘targan bo‘lsa, 3 ta qo‘zg‘olonga “Ikko” budda sektasi rahbarlik qilib, u diniy mazmun kasb etdi. Shulardan Yamasiro provinsiyasida 34 ta, Yamatoda 21 ta qo‘zg‘olon sodir bo‘lgan.
Ko‘p hollarda bu qo‘zg‘olonlarda dehqonlar, ishsizlar, turli yuklarni tashuvchi, hatto otlar ko‘taradigan darajadagi yuklarni tashuvchi hammollar (“basyaku” yoki “umakasi” – “qarzdor ot” demakdir), hunarmandlar, mayda savdogarlar, o‘z xo‘jayiniga ega bo‘lmagan roninlar (quyi tabaqa samuraylari “erkin odam”degan ma’noni anglatadi) yoki qochoq samuraylar, umuman
olganda ma’lum bir kasbdan va doimiy yashash joylardan maxrum etilgan odamlar ommasi ishtirok etgan. Ularga ba’zan xonavayron bo‘lgan aristokratlar va asosan mayda feodallardan iborat bo‘lgan jamiyatdan norozi bo‘lganlarning bir qismi qo‘shilgan. Garchi qo‘zg‘olonchilarning asosiy tarkibini oddiy kishilar tashkil qilsada, ammo xarakatga qishloq oqsoqollari, “Ikko” budda sektasi a’zolari va mayda feodallar rahbarlik qilgan.
XV asrning birinchi choragida ko‘tarilgan qo‘zg‘olonlar uchun xarakterli xususiyatlardan biri shuki, qo‘zg‘olonlarda dehqonlar “Tokuseyryo” qonunlar to‘plamini chiqarishni talab qilib chiqishgan. “Tokuseyryo” deganda dehqonlar samuraylarning qarzdorligini bartaraf etishni emas, dehqonlarning sudxo‘rlar oldidagi qarzdorliklarini yo‘qotishni tushunishgan. Bunday qo‘zg‘olonlar “Tokuseylar qo‘zg‘oloni” (“tokusey ikki”) deb atalgan nom bilan atalgan. O‘z talablarini bajartirish uchun, dehqonlar ko‘pincha qandaydir bir yirik ibodatxonani qo‘lga olishgan va uni yoqib yuborish bilan tahdid qilib, “Tokuseyoryo” qonunlarini chiqarishni talab qilishgan. Qo‘zg‘olonlar jarayonida dehqonlar sudxo‘rlarning uylarini va omborlarini talon-taroj qilishgan. 1428-yilda Omi provinsiyasida ko‘tarilgan qo‘zg‘olonda yuqoridagi holatni kuzatish mumkin. Bu qo‘zg‘olonning tashabbuskorlari guruch tashuvchilar bo‘lishdi. Tez orada poytaxt Naraga, Kavat, Idzumi va Ise provinsiyasiga tarqaldi. Qo‘zg‘olonchilar barcha qarzdorliklarni yo‘q qilishni talab qilishdi. Ular sudxo‘rlar, guruchdan olinadigan alkagolli mahsulot boʻlgan “sake” ishlab chiqaruvchilar uylariga bostirib kirib, qarzdorliklar qayd etilgan hujjatlarni yo‘q qilishdi. 1430-yillarda ko‘tarilgan qo‘zg‘olonlarda dehqonlar sudxo‘rlarning mulklarini egallab, garovga qo‘yilgan buyumlarini qaytarib olishadi va ijarachilarni dehqonlarning qarzdorligi haqidagi yozma hujjatlarni qaytarishga majbur qilishdi. 1457 va 1461-yillarda Kioto atrofida ko‘tarilgan qo‘zg‘olonlarda ham “Tokuseyryo” qonunlarini chiqarish talab qilindi.
Ba’zan qo‘zg‘olonlarda ishlab berish majburiyatlarini bekor qilish, qo‘shimcha yig‘imlarni yo‘q qilish va soliqlarni kamaytirish ham talab qilingan. Dehqonlar hatto o‘zlariga tegishli yerlarga nisbatan zo‘ravonlik o‘tkazayotgan feodallar va amaldorlarga qarshi chiqishdi. Ba’zi holatlarda ko‘tarilgan qo‘zg‘olonlar davomida qallob mansabdorni o‘z lavozimidan bo‘shatishga majbur qilish, ma’muriy binolarni, feodallar ko‘shklarini vayron qilish, yo‘ldagi bojxona nuqtalarini va pochta stansiyalarini qo‘lga olish, ba’zan ibodatxona va monastirlarni egallab, ularga o‘t qo‘yib yuborish kabi holatlar kuzatildi.
1429-yilda Iga, Ise, Setsu, Tamba va Xarima provinsiyalarida ko‘tarilgan qo‘zg‘olonlar samuraylarga qarshi qaratildi. Xarimadagi qo‘zg‘olonchilar mamlakatda birorta samuray bo‘lmasligini talab qilib, barcha samuraylarni provinsiyadan quvib yuborishdi. Ba’zan bunday qo‘zg‘olonlardan mayda va hatto o‘rta samuraylar o‘z manfaati yo‘lida foydalanishga xarakat qilgan holatlar kuzatiladi. 1441-yilgi qo‘zg‘olonda dehqonlarni qurol bilan muomila qilish va harbiy ish taktikalari o‘rgatgan qochoq samuraylar ishtirok etdi.

15. 
    asr oxiridagi qo‘zg‘olonlar “diniy isyonlar” (“ikko ikki”) ko‘rinishini ham olgan. Ko‘pincha bunday qo‘zg‘olonchilarni “ikko” deb ataluvchi dahriy budda sektasi birlashtirgan. Dehqonlar va rohiblarning quyi tabaqasi vakillari provinsiyalardagi feodal amaldorliklarni, ularning mulklarini tugatish uchun, ayrim holatlarda bo‘lsa ibodatxonalardagi oliy ruhoniylarga qarshi chiqishdi