Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

T/N 
 
1. Iqtisodiyotni tartibga solish ikki yo‘l bilan: a) iqtisodiyot o‘z-
o‘zini tartiblashi (bozor mexanizmi yordamida); b) davlat tomonidan 
tartibga solish tarzida amalga oshiriladi. 
2. Markazdan rejalashtirishga asoslangan tizimda iqtisodiyot reja 
tuzish va uni bajarishni nazorat qilish orqali tartibga solingan. 
3. Davlat raqobatni qo‘llab-quvvatlashi, antimonopol qonunlar 
qabul qilishi shart emas. Erkin iqtisodiyot raqobat uchun o‘zi sharoit 
yaratadi. 
4. Davlatning huquqiy, ma’muriy yo‘l bilan: taqiqlash, ruxsat 
berish, majbur qilish, nazorat qilish orqali iqtisodiyotni tartibga solishini 
noiqtisodiy yo‘l bilan bevosita tartibga solish deyish mumkin. 
5. Davlatning iqtisodiyotni tartibga solishni iqtisodiy yo‘l bilan 
amalga oshirishi ham ikkiga, iqtisodiyotga: bevosita ta’sir ko‘rsatish va 
bilvosita ta’sir ko‘rsatishga bo‘linadi. 
6. Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning iqtisodiyotga aralashuvi 
me’yori shu darajada bo‘lishi kerakki, u bozor mexanizimining 
ishlashiga xalaqit bermay, uning uchun sharoit yaratishi, va kamchiligini 
to‘ldirib turishi zarur. 
7. Bozor iqtisodiyotida iqtisodiy aloqalarning globallashuvi, aholi 
farovonligini ta’minlashdagi bozor mexanizmining kamchiligi 
iqtisodiyotga davlat aralashuvini cheklashga undasa, ikkinchidan, bozor 

---

264 
mexanizmini to‘laqonli ishlashi uchun sharoit yaratilishi talabi uning 
rolini kuchaytirishni talab qiladi. 
8. Кishilik jamiyatining barqaror rivojlanishida davlatning muhim 
vazifalaridan biri tashqi effektlarga ta’sir ko‘rsatishdir. 
9. Tashqi effekt – bu bozor bitimlarida tovar va xizmatlar narxida 
aks etmagan qo‘shimcha xarajat, chiqim, naf va yutuqlardir. 
10. Ijobiy tashqi effekt deganda tovar va xizmatlar narxida aks 
etmagan qo‘shimcha xarajatlar tushuniladi.