Risk va minimallashtirish texnologiyalari

---

3 
Mavzu: “Risk va minimallashtirish texnologiyalari” 
REJA: 
Kirish ………………………………………………………………………4 
1.Risk nazariyasi va uning mohiyati………………………………………..6 
2. Riskning minimallashtirish metodlari …………………………………..15 
3.Sug’urta – riskni minimallashtirishning eng optimal yechimi….……….30 
Xulosa ……………………………………………………………………..37 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………………………...39 
 

---

4 
Kirish 
Zamonaviy iqtisodiyotning rivojlanishi shundan kelib chiqdiki, moliyaviy 
resurslarni sarflash bilan bog’liq korxonalar faoliyatidagi qarorlarning muhim qismi 
kelajakdagi daromadlar va xarajatlarni aniq belgilab bo’lmasligi va menejerlar o’z 
qarorlarini oqlashda doimo o’z harakatlarining oldindan aytib bo’lmaydigan 
natijalariga duch kelishlari bilan tavsiflanadi. Buni belgilovchi asosiy omillar bozor 
iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyatlari bilan bog’liq bo’lib, unda kelajakdagi 
natijalar, masalan, investitsiya yoki boshqa tadbirkorlik faoliyati bog’liqdir. Bir 
tomondan, menejer yoki menejerning sa’y-harakatlaridan va u ta’sir qilishi mumkin 
bo’lgan omillardan, ikkinchidan, har bir yakka tartibdagi tadbirkor yoki ishbilarmon 
va firma yoki korporatsiya bunga qodir bo’lmagan tashqi omillar, birinchi navbatda 
bozor sharoitlari bilan belgilanadi.
Ishlab chiqarish faoliyati natijalariga, iqtisodiyotning borishi va rivojlanishiga 
har doim aniq baholash va bashorat qilish uchun mos kelmaydigan (masalan, tabiiy-
iqlim sharoiti, siyosiy, ijtimoiy omillar) iqtisodiy bo’lmagan deb nomlanadigan 
omillar ta’sir qiladi. Bu omillar kompaniya faoliyati natijalariga har xil ta’sir qiladi 
va shunga qarab qarorlarni oqlashda noaniqlik va xavf omillarini ozmi-ko’pmi 
hisobga olishni talab qiladi. Kompaniya faoliyatiga tashqi omillarning ta’siri XX 
asrning ikkinchi yarmida sezilarli darajada kuchayishni boshladi, bu zaruratni 
tug’dirdi va qabul qilingan qarorlarning kelgusi natijalaridagi tebranishlar individual 
xatarlarni hisobga olish nazariyasi va uslublarini rivojlanishiga olib keldi. Avvalo, 
moliyaviy qarorlar, keyinroq, yigirmanchi asrning so’nggi choragida va real 
iqtisodiyotda korxona faoliyati jarayonida riskni boshqarish usullarini ishlab 
chiqish, ham riskli qarorlarni amalga oshirishda paydo bo’lishi mumkin bo’lgan 
daromadlarni oshirish imkoniyatlaridan foydalanishga qaratilgan, hamda ushbu 
qarorlarni bajarishda, shuningdek ichki va tashqi risk omillarini hisobga olish bilan 
bog’liq bo’lgan daromadlarning istalmagan o’zgarishini oldini olish. 
O’zbekiston Respublikasida iqtisodiyotni erkinlashtirish va iqtisodiy 
islohatlarni chuqurlashtirishda davlat moliyasi va uning tarkibiy qismi bo’lgan 
moliyaviy risklari alohida o’rin egallaydi. Har qanday xo’jalik yurituvchi subyektlar 

---

5 
faoliyati va ularning moliyaviy operatsiyalari bevosita turli risklar bilan bog’liqdir. 
Davlat, korxona va tashkilotlar, tijorat banklari, sug’urta kompaniyalar faoliyatida 
bir - birlari bilan iqtisodiy aloqalar o’rnatish vaqtida vujudga keladigan risklar 
darajasi muhim rol o’ynaydi. Shu sababli xo’jalik yurituvchi subyektlar biron bir 
subyekt bilan iqtisodiy aloqa o’rnatishdan oldin eng avvalo bu subyekt faoliyatidagi 
riskli holatlarni o’rganishga intiladi. 
Shuningdek, 
“Tarkibiy 
o‘zgartirishlarni 
chuqurlashtirish, 
milliy 
iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish 
hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish: milliy iqtisodiyotning mutanosibligi 
va barqarorligini ta’minlash, uning tarkibida sanoat, xizmat ko‘rsatish sohasi, kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlik ulushini ko‘paytirish”
1
O’zbekiston Respublikasini 
yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasida keltirib o’tilgan. 
Kurs ishidan ko‘zlangan asosiy maqsad korxonalar faoliyatida risk bilan 
bog’liq jarayonlarni, riskni boshqarish, boshqarish usullari, riskni tahlil qilish va 
riskni kamaytirish yo’llarini o’rganish. Mazkur maqsaddan kelib chiqqan holda kurs 
ishining quyidagi vazifalari belgilandi: 
 Korxonalarda risk mohiyati va iqtisodiy mazmunini o’rganish; 
 Risk funksiyalari va xususiyatlarini o’rganish; 
 Risklarning tasniflanishi va turlani o’rganish; 
 Risklarni tahlil qilish va ularni baholashni o’rganish; 
 Korxonalar faoliyatida riskni boshqarish usul va metodlarini o’rganish; 
 Korxolar faoliyatida riskni kamaytirish yo’llarini o’rganish. 
Kurs ishi mavzusining predmeti bo’lib korxonalarda riskni tahlil qilish va 
bashoratlash, shuningdek riskni kamaytirishni o’rganish hisoblanadi.