Risk va minimallashtirish texnologiyalari

  kam narsa uchun risk qilish kerak emas.  
Loyihalarni moliyalashtirishda riskni taqsimlash usullari sifatida quyidagilarni 
ko`rsatish mumkin: kafolatlar;
 
harid haqidagi forvard kelishuv;  
 
ishlab chiqarish to`lovlari;  
 
hejirlashtirish, sug`urta va svoplar.  
Investitsiya loyihalarini amalga oshirishdagi alohida risklar ta`sirini yo`qotish 
yoki yumshatish uchun bir qancha yo`llardan foydalaniladi.
2) 
riskdan qochish - risk bilan bog`liq tadbirlardan voz kechishni (demak, bunda 
foydadan ham voz kechishni) bildiradi.  
3) 
riskni ushlab qolish – investor zimmasiga riskni qoldirish, bunda investor o`z 
kapitalini riskli tadbirlarga yo`naltirayotganda, risklardan ko`riladigan zararlarni 
qoplash uchun mablag`i bo`lishi kerak.  
4) 
riskni uzatish (sug`urtalash) – investor risk xavfini kimningdir zimmasiga 
yuklaydi. Riskni sug`urtalash, mantiqan olganda, muayyan risklarni sug`urta 
kompaniyalariga berishni anglatadi. Uning mohiyati investorning riskdan qutilish 
maqsadida daromadning bir qismidan voz kechish orqali aks ettiriladi. Bunda 
investorning risk darajasini “nol”ga tushirish uchun to`lovni amalga oshirishga 
tayyor ekanligini tushunish mumkin. Ko`p hollarda, sug`urta kompaniyalari 
moliyaviy risklarni sug`urtalash bilan risk darajasini pasaytirishga to`liq erishishiga 
xizmat qiladilar.  
Investitsiya risklarini pasaytirish usullari quyidagilardan iborat:
1) 
risklarni diversifikatsiyalash;  
2) 
risklarni sug`urtalash;  
3) 
risklarni loyiha qatnashchilari o`rtasida taqsimlash; 
 4) risklar uchun moliyaviy zahiralar ajratish.  

---

20 
5) qo`shimcha ma`lumotlar va axborotlarga ega bo`lish.  
Risklarni diversifikatsiyalash - bir-biriga bog`liq bo`lmagan turli xil faoliyatlar 
o`rtasida risklarni taqsimlash hisoblanadi. Diversifikatsiya turli xil faoliyatlar 
o`rtasida investitsiyalarni taqsimlash asosida riskning bir qismidan qutulish 
imkonini beradi (investitsiya portfelini shakllantirish).
Investitsiya portfelini shakllantirishda risklarni taqsimlashning quyidagi 
shakllari mavjud:
1) 
tovar va xizmatlar, faoliyat turlari bo`yicha diversifikatsiyalash;  
2) 
iste`molchilarni diversifikatsiyalash;  
3) 
mol 
yetkazib 
beruvchilarni 
diversifikatsiyalash; 
4) 
loyiha 
qatnashchilarni diversifikatsiyalash.  
Risklarni loyiha qatnashchilari o`rtasida taqsimlash moliyaviy reja va 
shartnoma hujjatlarini ishlab chiqish davomida amalga oshiriladi. Risklarni sifat va 
miqdor jihatdan taqsimlash mumkin. Risklarni sifat jihatdan taqsimlashda loyiha 
qatnashchilari ularga tegishli bo`lgan u yoki bu risklarni ko`paytirib yoki 
kamaytirgan holda qaror qabul qiladilar. Lekin bunda, masalan, investorlarga 
qanchalik yuqori risklar taqsimlanishi ko`zda tutilsa, shunchalik ularni loyihaga jalb 
qilish qiyinroq bo`ladi.
Investitsiya loyihasi riski va u bilan bog`liq yo`qotishlar ehtimolini 
aniqlashning bir necha usullari mavjud.
1) 
Ob`ektiv usul, bu loyihada bo`lish ehtimoli bo`lgan yo`qotishlar va ularning 
davr oralig`ini aniqligidir.
Bu oraliqni aniqlash risk darajasini kamaytirishga yordam beradi.
Yo`qotishlar oralig`ini quyidagi formula bilan aniqlanadi: