Rossiyaning ijtimoiy-iqtisodiy statistikasi

Aholi soni

Ro‘yxatga olishning dastlabki natijalariga ko‘ra, 2023-yil 1-yanvar holatiga, Rossiya aholisi 146 mln kishini tashkil etdi. Ushbu ma’lumotlarni Rosstat taqdim etdi.

Statistikaga ko‘ra, 1-yanvar holatiga, Rossiyada yashovchilar soni 146 424 729 nafar bo‘lgan. Shaharliklar — 109 634 815, qishloqliklar — 36 789 914.

• 2022-yilda Rossiya aholisi 146 702 395 kishi edi. Solishtiriladigan bo‘lsa, yangi yilning 1-sanasiga qadar mamlakat aholisi 555 332 kishiga kamaygan.

• Rossiya aholisining tabiiy kamayishi 2023 yilgacha davom etadi. Bu haqda Davlat Dumasiga federal byudjet loyihasi bilan birga taqdim qilingan Rossiyaning 2020–2022 yillarga mo`ljallangan ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot prognozlarida ta`kidlanadi, deya xabar berilmoqda.
• Hujjatga ko`ra, 2023 yilga qadar mamlakat aholisi soni faqat migrantlar soni hisobidan oshadi. Aholining tabiiy o`sishiga 2024 yildan keyingina umid qilsa bo`ladi. Rossiya aholisining soni 2024 yilga borib 149 million kishiga etishi kutilmoqda.
• Bundan avval “Rosstat“ davlat statistika federal xizmati Rossiya aholisining tabiiy kamayishini qayd qilgan edi. 2019 yilning birinchi yarmida Rossiyada o`lganlar soni tug`ilganlar sonidan 199 ming kishiga oshib ketgan. Migrasiya oqimi tabiiy yo`qotishlar o`rnini qoplay olmadi. Shu bilan birga tug`ilish hisobiga aholining tabiiy ko`payishini ta`minlash imkoniyatlari cheklangan, chunki Rossiyada reproduktiv yoshdagi ayollar soni qisqarib bormoqda. 2019 yil boshlarida ularning soni 35 million kishidan oshmadi. 
• O`tgan yilning dekabr oyi holatiga asoslanib “Rosstat“ bergan ma`lumotga ko`ra, Rossiyada so`nggi 10 yil ichida aholi soni sezilarli darajada kamaygan.

Rossiyada ta’LIM TIZIMI

• Rossiya Federatsiyasidagi taʼlim haqida — bu ijtimoiy ahamiyatga ega boʻlgan va inson, oila, jamiyat va davlat manfaatlarini koʻzlab amalga oshiriladigan yagona maqsadli taʼlim va tarbiya jarayoni, shuningdek, olingan bilimlar, koʻnikmalar majmuidir. Qadriyatlar, tajriba va malakalar, shaxsning intellektual, maʼnaviy, axloqiy, ijodiy, jismoniy va (yoki) kasbiy rivojlanishi, uning taʼlim ehtiyojlari va manfaatlarini qondirish uchun maʼlum hajm va murakkablik aks etuvchi maskan nazarda tutiladi.

Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasining 43-moddasiga muvofiq ravishda, Rossiya fuqarolari majburiy bepul umumiy taʼlim va tanlov asosida bepul oliy taʼlim olish huquqiga ega sanaladi.
Rossiyada taʼlim tizimiga quyidagilar kiradi:

• taʼlim standartlari va federal davlat talablari;
• har xil turdagi, daraja va yoʻnalishdagi taʼlim dasturlari;
• taʼlim faoliyati bilan shugʻullanuvchi tashkilotlar, oʻqituvchilar, oʻquvchilar va voyaga etmagan oʻquvchilarning ota-onalari (qonuniy vakillari),
• taʼlim sohasidagi boshqaruv organlari (federal darajada, federatsiya sub’ektlari darajasida va munitsipal darajada), ular tomonidan tashkil etilgan maslahat, maslahat va boshqa organlar;
• taʼlim faoliyatini taʼminlovchi, taʼlim sifatini baholovchi tashkilotlar;
• yuridik shaxslarning birlashmalari, ish beruvchilar va ularning birlashmalari, taʼlim sohasida faoliyat yurituvchi jamoat birlashmalari[6].

Taʼlim umr boʻyi (uzluksiz taʼlim) taʼlim olish huquqini amalga oshirish imkoniyatini taʼminlaydigan umumiy taʼlim, kasb-hunar taʼlimi, qoʻshimcha taʼlim va kasb-hunar taʼlimiga kabilarga boʻlinadi.
Rus taʼlimi quyidagilarga boʻlinadi:

• umumiy taʼlim uchun;
• kasb-hunar taʼlimi uchun;
• qoʻshimcha taʼlim uchun;
• kasbiy taʼlim uchun.

Ushbu taʼlim tizimi butun umr davomida taʼlim olish huquqini (umr boʻyi taʼlim) amalga oshirish imkoniyatini taʼminlashi kerak

Rossiya Federatsiyasidagi taʼlim tizimi quyidagicha koʻrinadi:

• umumiy taʼlim:
• maktabgacha taʼlim;
• boshlangʻich umumiy taʼlim;
• asosiy umumiy taʼlim;
• oʻrta (toʻliq) umumiy taʼlim;
• kasbiy taʼlim:
• oʻrta kasb-hunar taʼlimi;
• oliy maʼlumot — bakalavriat; mutaxassislik
• oliy maʼlumot — magistratura;
• oliy taʼlim — yuqori malakali kadrlar tayyorlash;
• qoʻshimcha taʼlim:
• bolalar va kattalar uchun qoʻshimcha taʼlim;
• qoʻshimcha kasbiy taʼlimq;
• kasbiy taʼlim.

Iqtisodiyoti

Asosiy ishlab chiqarish	koʻmir, neft, gaz, kimyo va metallar ishlab chiqaradigan konchilik va qazib olish sanoatining toʻliq majmuasi; prokat stanoklaridan tortib yuqori unumli samolyot va kosmik vositalargacha boʻlgan mashinasozlikning barcha shakllari; mudofaa sanoati, kemasozlik; avtomobil va temir yoʻl transport uskunalari; aloqa uskunalari; qishloq xoʻjaligi mashinalari, traktorlar va qurilish texnikasi; elektr energiyasini ishlab chiqaruvchi va uzatuvchi uskunalar; tibbiy va ilmiy asboblar; uzoq muddatli isteʼmol tovarlari, toʻqimachilik, oziq-ovqatlar, hunarmandchilik mahsulotlari
Eksport	$551 milliard (2019 his.)
Eksport tovarlari	xom neft, qayta ishlangan neft, tabiiy gaz, koʻmir, bugʻdoy, temir (2019)
Asosiy eksport hamkorlari	Yevropa Ittifoqi & Birlashgan Qirollik 45.8% Xitoy 9.8% Belarus 4.9% Turkiya 4.8% Janubiy Koreya 3.5% Hindiston 2.1% Boshqa 29.0%
Import	$366 milliard (2019 his.)
Import tovarlari	avtomobillar va avtomobil qismlari, qadoqlangan dori-darmonlar, radioeshittirish uskunalari, samolyotlar, kompyuterlar (2019)
Asosiy import hamkorlari	Yevropa Ittifoqi & Birlashgan Qirollik 38.2% Xitoy 20.9% AQSh 6.1% Belarus 5.2% Yaponiya 3.7% Boshqa 26.3%
	$35.44 milliard (2017 his.)
Yalpi	▲ $539.6 milliard (31-dekabr 2017 his.)
Davlat moliyasi
Davlat qarzi	YaIMning 10.6% i (2017)
Byudjet balansi	−1.4% (YaIM) (2017 his.)
Daromadlar	258.6 milliard (2017 his.)

YaIM	$2.133 trillion (nominal, 2022 his.)  $4.650 trillion (PPP, 2022 his.)
YaIM darajasi	9-oʻrin (nominal, 2022) 6-oʻrin (PPP, 2022)
YaIM oʻsishi	–2.7% (2020) 4.7% (2021) −3.4% (2022) --2.3% (2023)
Jon boshiga YaIM	$14,665 (nominal, 2022 his.)  $31,967 (PPP, 2022 his.)
Aholi jon boshiga YaIM darajasi	61-oʻrin (nominal, 2022) 55-oʻrin (PPP, 2022)
Tarmoqlar boʻyicha YaIM	qishloq xoʻjaligi: 4.7% sanoat: 32.4% xizmat koʻrsatish: 62.3% (2017 his.)
Inflyatsiya (INI)	13.4% (Iyul 2022 his.)