Rotsional ovqatlanish tamoyillari, kundalik taomnoma tuzish qoidalari, kundalik taomnomadagi taomlar to‘yimlik qiymatini hisoblash. Mundarija

Aminokislotalar reytingi mahsulotning tekshirilayotgan oqsil tarkibidagi muhim aminokislota miqdorining etalon oqsildagi miqdoriga nisbatini ifodalovchi foiz sifatida ifodalanadi. Yo'naltiruvchi oqsilning aminokislota tarkibi muvozanatli va insonning har bir muhim aminokislotaga bo'lgan ehtiyojiga to'liq mos keladi. Eng past ballga ega bo'lgan aminokislota birinchi cheklovchi aminokislota deb ataladi. Masalan, bug'doy oqsilida lizin aminokislota, makkajo'xori tarkibida metionin, kartoshka va dukkakli ekinlarda metionin va sistin chegaralangan - bu oltingugurt o'z ichiga olgan aminokislotalardir.
Hayvon va o'simlik oqsillari biologik qiymati bo'yicha farqlanadi. Hayvon oqsillarining aminokislotalar tarkibi inson oqsillarining aminokislotalar tarkibiga yaqin, shuning uchun hayvon oqsillari to'liqdir. Sabzavotli oqsillar lizin, triptofan, treonin, metionin, sistinning kamaytirilgan tarkibini o'z ichiga oladi.
Oqsillarning biologik qiymati ularning inson organizmida assimilyatsiya qilish darajasi bilan belgilanadi. Hayvon oqsillari o'simlik oqsillariga qaraganda yuqori hazm bo'lish darajasiga ega. Aminokislotalarning 90% ichaklarda hayvon oqsillaridan, 60-80% o'simlik oqsillaridan so'riladi. Protein hazm qilish tezligining kamayishiga qarab, mahsulotlar quyidagi ketma-ketlikda joylashtirilgan:
baliq > sut mahsulotlari > go'sht > non > don
O'simlik oqsillarining past hazm bo'lishining sabablaridan biri ularning polisaxaridlar bilan o'zaro ta'siri bo'lib, ular ovqat hazm qilish fermentlarining polipeptidlarga kirishiga to'sqinlik qiladi.
Oziq-ovqatda uglevodlar va lipidlar etishmasligi bilan oqsilga bo'lgan talablar biroz o'zgaradi. Biologik rol bilan bir qatorda, oqsil energiya funktsiyasini bajara boshlaydi. 1 gramm oqsilni hazm qilganda 4 kkal energiya ajralib chiqadi. Proteinni haddan tashqari iste'mol qilish bilan lipid sintezi va tananing semirishi xavfi mavjud.
Voyaga etgan odamning oqsillarga bo'lgan kunlik ehtiyoji 1 kg tana vazniga 5 g yoki kuniga 70-100 g. Kundalik inson ratsionida hayvonlarning oqsillari 55% va o'simlik oqsillari 45% bo'lishi kerak.