S. B. Azimova

Ovqat hazm qilish tizimi 
Chaynash . Bu jarayon pastki jag'ning yuqoriga qarab harakatlanishi tufayli 
tishlarning yuqori va pastki qatorlari orasidagi ovqatni mexanik qayta ishlashdan 
iborat. Chaynash harakatlari maxsus chaynash mushaklari, yuz, shuningdek 
tilning mushaklari tomonidan amalga oshiriladi. Chaynash jarayonida oziq-
ovqat maydalanadi, tupurik bilan aralashtiriladi va oziq-ovqat bo'lagi hosil 
bo'ladi, ta'm sezgilarining paydo bo'lishi uchun sharoit yaratiladi. 

---

17 
Oziq-ovqat, og'iz kirib mechanik, issiqlik va chemoreceptors natijasida 
tasirlanadi. Ushbu retseptorlardan trigeminal asabning afferent tolalari orqali 
qo'zg'alish asosan medulla oblongata, optik tuberkulyoz va miya yarim 
korteksining sezgir yadrolariga uzatiladi. Miya tizimi va optik tuberkulyozdan 
kollaterallar retikulyar shakllanishga o'tadi. Chaynash aktida mastikatsiya 
qiluvchi mushaklarning proprioretseptorlari va tishlarni qo'llab-quvvatlash 
apparati - periodontiumning mexanoreseptorlari ishtirok etadi. Olingan 
ma'lumotni tahlil qilish va sintez qilish natijasida og'iz bo'shlig'iga kiradigan 
moddalarning yutilishi to'g'risida qaror qabul qilindi. Ovqatlanmaydigan ovqat 
rad qilinadi, og'iz bo'shlig'ida qutulish mumkin. 
Chaynash harakatini boshqaradigan miyaning turli qismlarining neyronlari 
to'plamiga chaynash markazi deyiladi. Miya retikulyar shakllanishining motor 
yadrolaridan trigeminal, sublingual va yuz nervlarining eferent tolalari bo'ylab 
impulslar chaynashni ta'minlaydigan mushaklarga kiradi. Natijada pastki 
jag'ning harakatlari sodir bo'ladi. Til va yonoqlarning mushaklari tishlar 
orasidagi ovqatni ushlab turadi va ushlab turadi. 
2.3. OVQAT HAZM QILISHNING ASOSIY BUZILISHLARNI 
PATOGENEZI 
Og'iz bo'shlig'ida ovqat hazm qilish. Og'iz bo'shlig'ida oziq-ovqat 
mahsulotlarini mexanik qayta ishlash, ovqatning ta'mini bilish, so'lakni ajratish, 
oziq-ovqat bo'laklarini shakllantirish, amilaza va maltaz tupurigi ta'sirida 
uglevodlarning birlamchi gidrolizi mavjud.