S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
4-rasm . P arazit n em atod alar
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
- Bu sahifa navigatsiya:
- D -odam qilbosh ch u valch an gi (T rich ocep h alu s trichiurus)
- F-on ikki barm oqli ichak q iyshiq b oshi (A n cylostom a d u od en ale), erkagi; G -u r g ‘ochi rishta (D racu nculus m ed inensis).
3 4-rasm . P arazit n em atod alar
A -od am ask arid asi (A scaris lu m b ricoid es): c h a p d a e rk a g i, o 'n g d a u rg 'o c h is i; B -b olalar gijjasi (E n terob iu s v erm icu laris), u rg ‘ochisi: 1 -q izilo ‘n g a c h , 2 -q iz ilo ‘n g a c h p iy o z - c h a si (b u lb u s ), 3 - o 'r t a ic h a k , 4 -a n a l te s h ig i, 5 -b a c h a d o n , 6 -jin s iy te sh ik ; D -odam qilbosh ch u valch an gi (T rich ocep h alu s trichiurus): 1 -q iz ilo ‘n g a c h , 2 - 3 - ic h a g i (k a t- ta la s h tirilg a n ); E -T rixin a (T rich in ella spiralis): 1 -m u sk u ld a g i trix in a la r k a p su la si, 2 -e rk a g i, 3 -y e tilg a n u r g 'o - c h is i (k a tta la s h tirilg a n ); F-o'n ikki barm oqli ichak q iyshiq b oshi (A n cylostom a d u od en ale), erkagi; G -u r g ‘ochi rishta (D racu nculus m ed inensis). Lichinka o'p kag a kelganda, odamda o 'p k a sharnollashi hodisasi kabi o'zgarish bo'lib, yo'tal paydo bo'ladi va yo'taiganda o'pkada, ko'krakda o g 'riq paydo 98 bo'ladi, ayrim vaqtlarda harorat ko'tariladi. Y o'talganda lichinkalar bronxlar va kekirdak orqali yuqoriga, y a ’ni og'iz bo 'sh lig 'ig a keladi. U yerdan so'lak bilan qayta yutib yuborilganda lichinkalar oshqozon orqali ingichka ichakka tushib, uning devorlariga yopishadi va 2,5 oy mobaynida voyaga yetgan askaridaga ayla nadi. Ular o 'z vaqtida otalanib yana tuxum qo'yadi. Askaridalar ichakda odam or- ganizmi uchun eng qimmatli bo'lgan ovqatlar va vitaminlar bilan oziqlanib, odam larda avitaminoz paydo qiladi. natijada odam boshqa turii yuqumli kasalliklarga beriluvchan bo'lib qoladi. Askaridalar keltirib chiqaradigan kasallik askaridoz deyiladi. Bu kasallikdan kishida kamqonlik avj oladi, ko'ngil aynish, qusish, ishtaha yo'qolishi va boshqalar bo'ladi. B a ’zan askaridalar ichakdan o 't pufagiga o'tib, uni bekitib qo'yadi. Ichak- dan oshqozon, qizilo'ngach, hatto nafas yo'llariga o'tishi mumkin. Bundan tashqari, askarida o'zidan zaharli moddalar chiqarib, odam organizmini zaharlaydi. Bundan ming yil muqaddam vizantiyalik shifokor Eginskiy askaridoz bilan kasallangan bemorlarning holatini quyidagicha tasvirlagan: “Ichagida askaridalar bor odamlar ichak va oshqozonida og'riq sczadi, quruq yo'tal, b a ’zan hiqichoq tu- tadi. Uyqusida vuragi qattiq urish, cho'chib tushish va baqirib yuborish holati kuza- tiladi, keyin bemor yana uyquga ketadi. Bolalar sababsiz kavshanib tilini chiqaradi, tishini g'ichirlatadi, ko'zini yumib jim o'tiradi, ularning tinchligi buzilsa, ju da xafa bo'lishadi. Ba'zar. askaridalar oshqozonga tushib qolsa, ko'ngilni aynitadi, zirqira- gan og'riq va ovqatdan jirkanish paydo qiladi. Askaridoz bilan og'rigan bemorlami ovqat yeyishga majbur qilinsa. ular ovqatni z o 'r g 'a yutadi, ko'pincha qaytarib tash- lavdi” . O 'zbekistonda tog' va tog'oldi mintaqalarda yashovchi aholi o'rtasida askaridoz bilan kasallanish tez-tez uchrab turadi. Aholining askaridoz bilan og'rishi 1-90 % orasida o'zgarib turadi. Masalan, A.Mansurovning m a ’lumotlariga qaraganda, 1968-yilda Toshkent viloyatining Bo'stonliq tumanida yashovchi aholi o'rtasida bolalar 57,2 % va k a t ta la r - 33,9 % ga askaridoz bilan og'rigan. Askaridalar ayniqsa, bolalarda k o 'p uchraydi. Odam askaridasining zahari ayniq sa, bolalar organizmiga yomon ta ’sir qiladi. Kasallangan bolaning boshi og'riydi, boshi aylanadi. kechalari bczovta bo'ladi, tipirchilab, tishini g'ichirlatadi. O g'riq vaqti-vaqti bilan bo'lganligi uchun shifokor ko'pincha appenditsit deb ham gumon qiladi. Odatda odam ichagida bir nechta, b a'zan o'nlab, yuzlab askaridalar parazit lik qiladi. Bitta odamdan 900 ta va yana bittasidan 5126 ta askarida topiigani fanga m a ’lum. Bunday holda askaridalar ichak devorini yaralaydi, ichaklarda tiqilib qolib 99 ovqatni o'tkazmaydi. B a’zan esa jigar va miyani ishdan chiqarib, kishini o i i m g a olib kelgan hollar ham kuzatilgan. Askaridoz bilan og'rigan odamlarni piperazin, adipinat, dekaris (levamizol), naftamon (alkopar, befenium), vermoks kabi dori-dannonlar bilan davolashadi. Davolashni albatta shifokor nazorati ostida olib borish lozim. Askaridadan saqlanish uchun, avvalo, unga y o iiq q a n bem orlaming hammasini yaxshilab davolash kerak. Har bir xonadonda. jam oat joylarida vodoprovod bilan jihozlangan yopiq turdagi hojatxona b o iis h i kerak. Yuqumsizlantirilmagan odam ekskrementlaridan bog' va ekinzorlarga o 'g 'i t sifatida foydalanmaslik lozim. Xom sabzavot, h o i meva va poliz mahsulotlarini iste’mol qilish oldidan vodoprovod, qaynatilgan yoki oqar suv bilan yuvish kerak. Oziq-ovqat mahsulotlarini va idish tovoqlarni pashshalardan saqlash maqsadida ularni yopiq joyda tutish, pashshalar- ga qarshi kurash choralanni q o il a s h va, albatta, shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish zarur. Askaridalarning ayrim turlari chorva mollarida va parrandalarda ham parazitlik qiladi. Masalan, c h o 'c h q a l a r d a - c h o 'c h q a askaridasi (Ascaris suurn), to- vuqlarda - tovuq askaridasi (Ascaridia galli), otlarda - ot askaridasi (Parascaris equorum), qo'ylarda - qo 'y askaridasi (Ascaris ovis), qoramollarda - qoramol neoaskaridasi (Neoascaris vitulorum) parazitlik qiladi. Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling