S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
O N X O T S E R K O Z {O N C H O C E R C A }
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
O N X O T S E R K O Z {O N C H O C E R C A } qo'zg'atu v ch ilan d an - Onchocerca
volvulus va Onchocerca coecutiens odamlarda, Onchocerca lienalis va O n chocerca gutturoza qoramol I arda, Onchocerca cervicalis esa otlarda parazitlik 108 qiladi. Onxotserkalar oqish rangli nematodalar b o ii b , tanasi ipsimon, ikki tom onga ingichkalashib ketgan. Uzunligi 2 sm dan 11 sm gacha boradi. Ularning rivojlanishi ikkita xo'jayinda ketadi. Asosiy x o ‘jayinlari odam, qoramol, ot va eshaklar hisob- lansa, oraliq xo'jayinlari qon so'ruvchi chivinlar hisoblanadi. Onxotserkalar asosiy xo'jayinlari organizmida teri ostida, paylar, taloq parda- si ostida va boshqa organlarda parazitlik qiladi. Parazitlar atrofida biriktiruvchi to'qimali y o i l a r hosil b o ia d i. Odamlarda bu y o i l a r tanasining turli qismlarida, k o ‘pincha b o 'g 'im lar, q o i- o y o q va boshida to ‘planadi. Lichinkalar - mikrofilyari- yalar teri qatlamida yashab, terining ichida yara hosil qiladi va pigment ajralishini buzadi. B a ’zan parazit lichinkalari ko'zni ojizlantirib, hatto k o 'r bo'lishiga olib ke ladi. Odam va hayvoniarda uchrovchi onxotserkoz kasalligini yuqtiruvchilar mayda chivinlar b o ii b , parazit lichinkalarini qon so'rganda kasallangan hayvonlardan s o g i e m mollarga yuqtiradi. Odamlarga ham xuddi shu tarzda yuqtiradi. Odamlarda onxotserkoz kasalligi, asosan, Afrika mamlakatlarida va Amerikada tarqalgan. Odamlarda uchrovchi onxotserkalaming oraliq xo'jayinlari Simulium u r u g ig a kiruvchi chivinlar hisoblanadi. Hayvoniarda onxotserkozlar yer yuzida, jumladan, O 'zbekistonda ham keng tarqalgan. Ulardan, ayniqsa, otlar va qoramol- !ar ko'p zararlanadi. Onxotserkalar xalq xo'jaligiga jud a katta zarar keltiradi. O nxo tserkalar O ’zbekistonda qoramol terilarini zararlashi tufayli teri sifatini pasaytirib yuboradi va natijada teri zavodlari har yili bir necha yuz minglab s o in d a n mahrum bo'ladi. Bundan tashqari, kasallangan hayvonlarning boshqa mahsuldorligi ham keskin kamayib ketadi. Onxotserkozdan odam va hayvonlar kasallanishining oldini olish choralaridan eng asosiysi parazit tashuvchilanni yo'qotishdir. Buning uchun esa chivinlar ko'payadigan joylarga insektitsidlardan foydalanish kerak. Kasallangan odamlarni dietilkarbamazin, ditrazin, suramin kabi dorilar bilan davolashadi. Qoramol onxo- tserkoziga qarshi esa fas к о verm va ivomek preparatlaridan foydalaniladi. P R O T O S T R O N G I L I D L A R ( P R O T O S T R O N G Y L I D A E ) oilasiga kiruv chi Protostrongylus, Spiculocauhis, MueJlerius, Cystocaulus, Neostrongylus va Varestrongylus u ru g iarin in g vakillari asosan q o 'y va echkilarda hamda ularning y o v v o y i turlarining yirik v a mayda bronxlarida, alveolalarida parazitlik qiladigan nematodalardir. P r o t o s tr o n g i li d l a r i n g ic h k a v a u z u n j i g a r ra n g li n e m a t o d a l a r b o 'l i b , erkagi- n in g u z u n lig i 1 0 , 3 - 3 0 ,0 m m , u r g 'o c h i la r i n i k i e sa 2 8 - 6 0 m m a tro f id a b o 'l a d i . O 'z b e k i s t o n d a q o 'y , e c h k i, arxar, ra uflon v a y o v v o y i t o g ' e c lik ila rid a 15 turga kiruvchi p r o t o s t r o n g i l i d l a r p a r a z itlik qiladi. P r o t o s t r o n g i li d l a m i n g h a m m a q o'zg'atuvchilari 109 oraliq xo'jayinlar orqali rivojlanadi. Ularning oraliq xo'jayinlari bo'lib quruqlikda yashovchi 28 turga kiruvchi molluskalar hisoblanadi. O 'zbekistonda protostron- gilidiarning oraliq xo'jayinlari sifatida quruqlikda yashaydigan molluskalardan - Xeropicta candaharica, Subzebrinus albiplicatus, Sub.sogdianus va boshqa turlari aniqlangan. Protostrongilidlaming urg'ochisi asosiy xo'jayini bronxlariga tuxum qo'yadi. Bu yerda tuxumlardan k o 'p o 'tm ay lichinkalar chiqadi, bu lichinkalar hayvon y o'talg am d a o g 'iz b o 'sh lig 'ig a keladi. Bunday lichinkalami hayvon yutib yubo- radi. Oshqozonga tushgan lichinkalar axlat orqali tashqariga chiqadi va ular oraliq xo'jayinlari - quruqlikda yashovchi molluskalarning oyoqlariga kirib olib rivojla- nishini davom cttiradi. Molluskalar oyog'ida lichinkalar o'sadi va ikki marta tullab 4 -5 haftadan keyin invazion, y a ’ni yuqumli holatga aylanadi. Asosiy xo'jayinlari, y a ’ni q o 'y va echki- lar yuqumli holdagi lichinkalami yem-xashak bilan yoki tanasida protostrongilidlar- ning yuqumli holdagi lichinkalari bo'igan moiluskalami o 't bilan birga yutib yubor- ganda protostrongilidlar bilan zararlanadi. U yoki bu y o 'l bilan asosiy xo'jayini osh- qozoniga tushgan lichinkalar ichak devorlariga o'tib, qon orqali o 'p k ag a boradi va 3 2 -4 7 kundan keyin jinsiy voyaga yetib, yana tuxum q o 'ya boshlaydi (36-rasm). Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling