S. M. Sultanova, E. V. Krivoruchko, G. T. Zakirova, A. A. Baymatov temir yo‘l transporti statistikasi

6. O‘rtacha mutlaq tafovut oddiy qatorlar uchun quyidagi 
formulalarning qaysi biriga asoslanib hisoblanadi? 
a) 
(
)
f
X
X
d
∑
−
=
b) 
(
)
∑
∑
−
=
f
f
X
X
d
c) 
(
)
n
X
X
∑
−
=
2
2
σ
d) 
X
v
100
⋅
=
σ
. 
23

---

2-BO’LIM. TEMIR YO’L TRANSPORTI STATISTIKASI 
 
2-bob. Temir yo’l transportida statistika kuzatish, uning dasturiy 
uslubiyati va tashkiliy masalalari 
 
2.1. Statistik kuzatishning dasturiy uslubiyati va tashkiliy masalalari 
 
Temir yo‘l transportida, ya’ni “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ statistik 
ishini tashkillashtirish va rahbarlik qilish “Statistika va hisob” Boshqar-
masi tomonidan amalga oshiriladi va unga barcha tuzilmaviy korxonalari 
va tashkilotlarida statistik hisobini yurituvchi bo‘limlar bo‘ysunadi (2.1.1-
chizma).
Boshqarma Davlat Statistika ko‘mitasiga temir yo‘l transporti rivoj-
lanishi bo‘yicha barcha ma’lumotlarni taqdim etadi. “O‘TY” AJ statistik 
xizmati tizimida axborot-hisoblash markazlari ahamiyatli vazifalarni 
bajaradi.
2.1.1-chizma. “O‘TY” AJ statistik bo’limlari (hisobotlarni taqdim etish) tuzilmasi 
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika ko‘mitasi 
“O‘TY” AJ Statistika va hisob 
boshqarmasi
Statistika va 
hisob xizmatlari
“O‘TY” AJ Axborot 
–hisoblash markazi 
“O‘TY” AJ Xo‘jaliklari va 
xizmatlari 
Statistika va hisob 
xizmatlarida 
bo‘limlar 
MTU qoshidagi Statistika va 
hisob bo‘limlari 
Statistika va hisob 
bo‘limlari 
Bekat, depo va boshqa 
tuzilmaviy korxonalari 
avtomatlashtirilgan ish 
joylari (AIJ ) 
MTUning tuzilmaviy 
korxonalari: bekatlar, depo, 
masofa va boshqalar 
Axborot-hisoblash 
bo‘limlari 
24

---

“O‘TY” AJ “Statistika va hisob” boshqarmasining asosiy vazifalari: 
9 “O‘TY” AJ korxonalarda o‘rnatilgan va tasdiqlangan statistik shakllari, 
nizomlari va yo‘riqnomalariga muvofiq statistik hisob va hisobotni 
tashkil etish; 
9 “O‘TY” AJ rahbariyatiga, davlat statistika organlariga belgilangan 
muddatlarida quyidagi jarayonlarni tavsiflovchi haqqoniy (достовер-
ные) hisobot ma’lumotlarni yig‘ish, ishlab chiqish va taqdim etish:
− yuk va yo‘lovchi tashish; 
− harakatlanuvchi tarkiblar ishlatilishi samaradorligi va sifati; 
− mehnat unumdorligi va o‘rtacha ish haqi o‘sish sur’talari o‘zaro 
munosabatlari; 
− asosiy vositalarni kapital ta’mirlash va kapital qurilish hajmini 
bajarilishi; 
− vagonlar, lokomotivlar va konteynerlar texnik holatini; 
− poyezdlar harakati jadvali sifatini; 
− temir yo‘l xujaliklarida texnik vositalarning mavjudligi; 
− yangi texnika va texnologiyalarni tadbiq etish sur’atlari; 
− ishlab chiqarish samaradorligi va h.k. 
Ushbu vazifalarni yechish maqsadida “O‘TY” AJ “Statistika va hisob” 
boshqarmasi quyidagilarni amalga oshiradi: 
− temir yo‘l kompaniyaning tuzilmaviy korxonalaridagi statistik 
ma’lumotlari yuzasidan doimiy nazorat olib boradi; 
−
“O‘TY” AJ faoliyati to‘g‘risida joriy va statistik hisobotni 
umumlashtirish va tuzilmaviy iqtisodiy-statistik tahlil o‘tkazadi; 
− Joriy-statistik hisob va hisobot shakllarini takomillashtirish va ularni 
unifikatsiyalash bo‘yicha takliflarni ishlab chiqadi. 
Temir yo‘l transportida o‘ziga xos statistik hisob shakllari qo‘llaniladi. 
Ularning bir nechta turlari keltirilgan: 
1. Yuk tashuvchi vagonlarni ro’yxatga olish (1, 2-shakl); 
2. Vagonning texnik pasporti (VU-4M-shakl).