S. S. Ismailova lizing asoslari

Lizing beruvchining soliqqa tortiluvchi foydasini aniqlash. Lizing beruvchining lizing operatsiyasini amalga oshirishdan oluvchi daromadi, buxgalteriya hisobi tamoyillar asosida aniqlanadi. Lizing beruvchining daromadi – lizing to‘lovlari summasi va lizing predmetini qoldiq qiymati orasidagi farqidir. Lizing beruvchining daromadi grafik bo‘yicha olinishi lozim bo‘lgan davrda hisoblash usulida hisoblanadi.

1. 
   УзР Солик кодекси Т.: Адолат, 2000, 25б.
   

138
O‘zbekistonda Markaziy bank refinanslash stavkasi chegarasida qisqa muddatli kreditlar bo‘yicha soliq to‘lovchi to‘laydigan foizlar yalpi daromaddan chegiriladi. Biroq, kredit hisobidan lizingni moliyalashtirilishi ustunlikka ega – lizing beruvchi predmetini sotib olishga olingan kredit muddati va foiziga qaramay, foiz summalari va boshqa belgilangan kredit to‘lovlarini chegirishi mumkin. Lizing oluvchining yalpi daromadidan lizing to‘lovining butun summasi emas, faqat lizing beruvchining daromadi (foizi). Shuningdek, lizing predmeti summasi chegiriladi.¹

Kurs farqidan daromad (chiqim). O‘zbekiston soliq qonunchiligiga mos ravishda, chet el valyutasida ko‘rsatilgan balans moddalari bo‘yicha ijobiy kurs farqi (milliy valyuta kursi pasayishidan kurs farqi) daromad sanaladi, salbiy kurs farqi mos ravishda – chiqim. Ijobiy kurs farqi soliqqa tortish bazasini kattalashtiradi, salbiy kurs farqi esa foyda solig‘ini hisoblashda soliqqa tortish bazasidan chegiriladi.


To‘lov manbasidan norezident daromad solig‘ini undirish. Soliq kodeksiga muvofiq, norezident daromadi (foydasi) O‘zbekistonda muhim o‘rnatilishi bilan bog‘liq bo‘lmasa, O‘zbekistondagi to‘lov manbayidan soliqqa tortiladi va yalpi daromadi bo‘yicha chegirmalar qilmaydi. Manbani soliqqa tortish O‘zbekiston Respublikasida yoki uning tashqarisida to‘lov bo‘lganligiga qaramasdan qo‘llaniladi. Xalqaro lizing shartnomalari bo‘yicha norezident – lizing beruvchilar daromadi, lizing oluvchi tomonidan lizing to‘lovi ichida (to‘lanadigan) 20 %li stavka bo‘yicha soliqqa tortiladi.

Lizing beruvchi – norezident daromadini soliqqa tortilishga yana ta’sir etuvchi omil – bu lizing beruvchi va lizing oluvchi davlat yurisdiksiyalarga kiruvchilar orasida ikki tomonlama soliqqa tortilishni aylanib o‘tish haqidagi ikkitomonlama kelishuv mavjudligi. Odatda, bunda kelishuvlar ijara (lizing) to‘lovlariga nisbatli norezident daromadlariga soliq chegaralanadi, stavka norezidentga to‘lovlarning 10 %dan oshmasligi kerak.

Jismoniy shaxslar daromadi solig‘i. Soliqqa tortish obyekti chegirmalarni hisobga olgan holda yillik yalpi daromad hisoblanadi. Jismoniy shaxslar yillik yalpi daromad pul va boshqa vositalar qo‘shiladi. Soliq to‘lovchi tomonidan olinishi kerak (olingan) daromadlar: ish haqini to‘lash ko‘rinishidagi daromad; jismoniy shaxslarning mulkiy daromadlari; jismoniy shaxslar tadbirkorlik


¹www.ifc.org/centralasia Проект по развитию лизинга в Центральной Азии 2004, 54-

58б.
139

faoliyatidan daromadlar. Soliq stavkasi daromad hajmiga bog‘liq ravishda 13 %dan 32 %gacha differensiyalashadi.