S. T. Turg'unov, L. A. Maqsudova, H. M. Tojiboyeva, G. M. Nazirova, M. A. Umaraliyeva pedagogik jarayonlarni

Maslahat - muayyan sharoitlami hisobga olgan holda 
psixologik ta'sir o'tkazish.
Mas'uliyat - bu ixtiyoriy shaxsning o'z xatti-harakati va 
faoliyati natijasi uchun javobgarlikni his etishidir. Mas'uliyat
- bu shaxsning o'z zimmasiga olgan yoki unga topshirilgan 
majburiyatlariga hisob bera olishida, xatti-harakatlarida, 
kimnidir-nimanidir ayblamay, xatti-harakati natijalari va 
uning oqibatlari uchun javobgarlikni o'z zimmasiga olishida 
ko'rinadigan fazilatdir.
Mas'uliyatning inson xulqidagi muhim belgisi - o'z 
vazifasini bajarishidagi aniqlik, puxtalik# hoziijavoblik, o'zini 
majbur qila olish, o'z xatti-harakatlari oqibatiga javob 
berishga tayyor turish va h.k. Mas'uliyatli xulqni amalga 
oshirish quyidagi irodaviy sifatlarga ega bo'lishni talab qiladi: 
qat'iyatlilik, chidamlilik, o'zini tuta bilish, barqarorlik va h.k.
Pedagogik jarayon sub'yektlarida mas'uliyat xulqini 
shakllantirish faqat psixologik omillargagina bog'liq bo'lmay, 
mazkur jarayonni tashkil etish va nazorat qilish bilan bog'liq 
boshqa 
omillarga 
ham bog'liqdir. 
Masalan, 
o'quvchi- 
talabalarga 
bo'lgan 
ishonch, 
turli 
xil 
vazifalaming 
topshirilishi va ulami nazorat qilish xususiyatlari ta'sir 
ko'rsatadi.
Maxsus strategiya - ta'lim muassasasida pedagogik 
jarayonlar samaradorligini pasayib ketishini, o'quvchi- 
talabalaming 
o'zlashtirish 
darajasini 
DTS 
talab lari 
darajasidan tushib ketmasligini, 
shuningdek, 
tajribali, 
bilimli, o'z kasbini fidoiylari bo'lgan professor-o'qituvchilami 
ta'lim 
muassasasidan 
ketib 
qolishlarini 
oldini 
olish 
maqsadida uzoq muddatga tuziladi.
Maqsad - ixtiyoriy tizimning tizim tashkil etuvchi 
komponenti hisoblanadi, pedagogik tizimni boshqarishda 
maqsadning ahamiyati aniq faoliyatning maqsadi sifatida 
belgilanadi. Bunda awal maqsad umumiy hisoblanadi, uni
88

---

loyihalashtirish jarayonida vaziyatlar inobatga olingan holda 
topshiriqlar bo'yicha taqsimlanadi. Ya'ni, boshqaruvda 
maqsadni shakllantirish 
bir 
necha 
darajada 
amalga 
oshiriladi: umumiy maqsadni belgilash; umumiy (strategik) 
maqsadni aniqlashtirish; vaziyatga ko'ra maqsadlami ishlab 
chiqish.
Boshqaruv tizimida maqsadga samarali erishishning 
asosiy shartlaridan biri maqsadni belgilash talablariga rioya 
qilish: 
maqsadlar 
oldindan 
belgilangan 
va 
aniq 
shakllantirilgan bo'lishi; bajaruvchilar tomonidan qabul 
qilingan va ularga tushunarli bo'lishi; maqsadlar tahlil 
qilingan va bajarilish muddati belgilangan, shuningdek, 
bajaruvchilaming harakati motivlashtirilgan bo'lishi; vertikal 
va gorizontal bo'yicha kelishilgan turli xil topshiriqlar 
yo'nalishida taqsimlanishida maqsadlaming birhgi saqlanishi 
zarur hisoblanadi.