S. Y. Is kamov

Tariq va sholi shaffofligini aniqlash. Tariq va sholi shaffofligi 
qo‘lda va tozalagichda aniqlanadi. Shaffoflami elash uchun uzunchoq 
teshikli, quyidagi kattalikdagi laboratoriya elaklaridan foydalaniladi: 
tariq uchun -1,4x20 mm, sholi uchun 2,2x20 yoki 1,8x20 mm, elaklar

---

teshigi sholi va tariq donlarining yirikligiga bog‘liqdir.
Shaffoflikni Gorodeskiy tozalagichida aniqlashni amalga oshirish 
mumkin. Ushbu moslama korpusi to‘rt qirrali yog‘ochdan iborat 
bo‘lib, unda aylana uya va ishqalagichdan do‘ng yoki yassi shaklli va 
yuqorisida dastalik tashkil topgan. Uya ishqalagich rezina bilan 
qoplangan. Tariq (2,5 gr) yoki sholi (5 gr) namunasini ishqalagich 
uyasiga joylanadi, unga ishqalagichni qo‘yib, dastani bosish va 
aylantirish bilan, yarim aylana va qaytish harakatlari bilan don po'sti 
shilinadi. Shunday 40-60 marta harakatdan keyin uyadagi mahsulot 
elakka to‘kiladi (elak o‘lchami yuqorida qayd etilgan) va shaffoflar 
elanadi. Po'sti shilinmagan donlar terib olinadi va yana qaytadan 
ishqalagichda ishqalanadi. Birinchi namunani po‘sti shilinganidan 
keyin ikkinchisi tozalaniladi va shaffofli yoni о‘rtacha miqdori foizda 
hisoblab chiqiladi. Tariqda shaffoflik miqdori 5 dan 35% gacha, 
ammo ko‘p hollarda 18 dan 25% orasida o‘zgaradi. Donli 
aralashmalar bilan birgahkdagi og‘irligidan shafFofligi 18% va toza 
mag‘zi 76% miqdorida bo'lganda tanqnmg bazis sifati hisoblanadi.
Sulining shaffofligini aniqlash. 
Suli shaffofligi qo‘lda, mag‘zini 
gul shaffoflaridan siqib chiqarib aniqlanadi. Suli donini ariqchasini 
yuqoriga qaratib chap qo‘lning ko‘rsatkich barmog‘iga qo‘yiladi va 
bosh barmoqning timog‘i bilan murtak tarafidan eziladi. Shaffof 
orasida mag‘iz ko'rinishi bilan pinset bilan olib uni stakanga 
qo‘yiladi. Ikkala namuna ishlov berilgan donlar dan ajratilgan 
shaffoflar tortiladi (har bir namuna aiohida). Shaffoflar miqdori, ikki 
о‘rtacha aniqlashning natijasi singari foizda ifodalanadi.
Sulining shaffofligi 18-48% oralig‘ida bo‘ladi. Elakda (teshik 
kattaligi 1,8x20 mm) qolgan sulida 65% toza mag‘iz mavjud 
donlarning bazis sifati hisoblanadi; shaffoflari - 27%; mayda sulida 
(1,8x20 mm teshikli elakdan o‘tkazilgan) 5%.