Sadikov A. N

 
 
18 – Amaliy mashg’ulot 
 
Mashg’ulot mavzusi 
 
Impuls belgilari generatorlari ishini o’rganish 
 
Impuls generator belgilari (GIP) liniya zanjirlariga (aloqa kanaliga) uzatiluvchi 
impulslarga elektr toki belgilari qiymatlarini «0» yoki «1» raqamlariga mos holatda 

---

berishga mo‘ljallangan. Markazlashtirishning kodli tizimlarida qutbli va chastotali 
impuls belgisi keng qo‘llaniladi. Qutbli impuls «SKM-SNII» va «RPK2» tizimlarida 
qo‘llaniladi. Bu tizimlarda «1» raqami tokning liniya zanjirida to‘g‘ri yo‘nalishi 
(musbat impuls) bilan belgilanadi. Yuqorida zikr etilgan tizimlar GIP sifatida kodli 
qurilmalarning ta’minlash manbayi qo‘llaniladi. Ular to‘g‘rilagich ulangan 
akkumulyator batareyasidan iborat bo‘ladi. 
Chastotali impuls belgilar «CHDM», «Neva» va «Luch» tizimlarida qo‘llaniladi. 
«Neva» tizimi teleboshqaruvi signalni uzatish uchun GIP sxemasi 66-rasmda 
keltirilgan. Ko‘rib o‘tilgan GIP: beruvchi kaskaddan iborat bo‘lib, VT1 
tranzistordan yasalgan kuchaytiruvchi kaskaddan iborat bo‘lib, u VT2 tranzistordan 
yasalgan. Tranzistor VT1 kollektor zanjiriga ikkita parallel tebranish konturi 
ulangan. Bitta kontur transformator Tr1 (L
tp1
) ning chulg‘ami induktivligi va 
kondensator S
3
sig‘imidan tashkil topgan. Boshqa kontur transformator TR2 ning 
chulg‘ami induktivligi (L
tp2
) va kondensator S
5
sig‘imidan tashkil topgan. Beruvchi 
kaskad teskari bog‘lanish transformator TR
3
ning ikkita chulg‘amlari (1-2 va 3–4) 
hisobiga bajarilgan. Transformator TR3 ning uchinchi chulg‘ami (5-6 chiqishlariga 
qarang) kuchaytiruvchi kaskadga signal berish uchun qo‘llaniladi. Transformator 
TR4 kuchaytiruvchi kaskad harakteristikalarini aloqa liniyasi harakteristikalari bilan 
moslashtiradi va liniya qurilmalari vazifasini bajaradi (16.1-rasmda LU ga qarang). 
Agar GIP shuntlansa, ya’ni «2» va «3» chiqishlar orasiga ulagich o‘rnatilsa, 
kontur 
1
Тр
L
3
С , shuningdek shuntlangan bo‘ladi. U holda generator quyidagi 
chastotani ishlab chiqadi: 
800
C
L
2
1
f
5
2
Tp
4



Gs. 
24.1-rasm. SG generator sxemasi 
Agar GIP da shuntdan tashqari «2» va «3» chiqishlar orasiga ikkinchi shunt «4» 
va «5» chiqishlarga ulansa, u holda kondensator 
5
С ga parallel holatda sig‘imi 
6
2
2
Tp
'
6
C
n
С

bo‘lgan kondensator ulanadi. U holda GIP ning tebranishlari 
chastotasi quyidagi ifodaga ko‘ra aniqlanadi: 

---

700
)
C
C
(
L
2
1
f
'
6
5
2
Tp
3




Gs. 
Xuddi shuningdek, «4» va «9» chiqishlar orasidagi shunt bo‘lgan holatda
600
C
L
2
1
f
3
1
Tp
2



Gs. 
Birinchi shunt holida «4» va «9» chiqishlar orasida va ikkinchi shuntda «1» va 
«2» chiqishlar orasidagi chastota quyidagicha aniqlanadi: 
500
)
C
C
(
L
2
1
f
'
6
3
1
Tp
1




Gs. 
«Neva» va «Luch» tizimlarida TS signallarini uzatish uchun impuls belgilari 
generatori 24.1-rasmdagi GIP dan quyidagilar bilan farq qiladi: 
Beruvchi kaskadning kollektor zanjiriga faqat bitta tebranish konturi ulanadi va 
shuning uchun GIP bir vaqtning o‘zida mumkin bo‘lgan ikki xil chastota (
n
1
f
yoki 
n
2
f
) dan faqat birini ishlab chiqishi mumkin. 
Beruvchi va kuchaytiruvchi kaskadlar orasiga tasma filtri kiritilgan bo‘lib, u 
telesignalizatsiya parallel kanallari apparaturalari ishiga ta’sir etuvchi generatorni 
ulash va uzish chog‘ida o‘tkinchi jarayonlar ta’sirini yo‘qotadi. 

---