Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

D va t undoshlarining talaffuzi va imlosi. 
D tovushi bilan tugaydigan ba‘zi soʻzlar talaffuzida d undoshi t aytilsa ham, d 
yoziladi. Masalan: madad, qand, zumrad, obod, dard va h.k. 
J, dj tovushlari. 
J, j harfi jo„ja, jajji, joʻra kabi so‗zlarda til oldi, portlovchi, jarangli tovushni 
ifodalaydi. Bu tovush ch tovushiga moyil aytiladi. Jurnal, jirafa, gijda, vijdon, sajda 
kabi so‗zlarda esa dj til oldi, sirg‗aluvchi, jarangli tovushni ifodalash uchun 
qo‗llaniladi, jarangsiz jufti sh tovushidir. 
F va v undoshlarining talaffuzi va imlosi. 
 
F undoshi fil, futbol, foyda singari so‗zlarda p holida o‗qilsa ham, f bilan 
yoziladi. 
Fargʻona, afzal, afgʻon kabi soʻzlarda f undoshi p yoki v holida oʻqilsa ham, f 
yoziladi. 
 
V undoshi avtomat, avtomobil singari soʻzlarda f holida oʻqilsa ham, v yoziladi. 

---

29 
8-topshiriq. Quyidagi soʻzlarda f undoshining talaffuzi va imlosiga e‘tibor 
bering. Soʻzlarning dastlab talaffuzi, keyin imlosi berilgan. 
Shavqat – shafqat, xupton – xufton, tarap – taraf, daptar – daftar, urp – urf, 
telegrap – telegraf. 
X va H undoshlarining talaffuzi va imlosi. 
X, x harfi q, g„ tovushlari bilan bir xil o‗rinda, tilning orqa qismida hosil 
bo‗ladigan undosh tovushni ifodalaydi. 
H, h harfi esa bo‗g‗izda hosil bo‗ladigan undosh tovushni ifodalaydi. 
X va h tovushlarining ishlatilish oʻrnini yodda tutishda quyidagi kabi 
holatlardan foydalanish mumkin: 
– h tovushi yumshoqroq talaffuz etiladi, shuning uchun sezilar-sezilmas 
darajada eshitiladi. Ba‘zan soʻzlayotganda soʻz tarkibidan tushib ham qoladi: 
xohlamoq – xolamoq; fahm – fam; 
– x undoshi qattiq talaffuz etiladi, shuning uchun tushib qolishga moyil emas, 
aksincha, ba‘zi shevalarda q ga oʻxshash xususiyatga ega boʻladi: xalq – qalq; xulq – 
qulq; mix – miq; 
– h tovushi tushib qolish darajasiga bormagan hollarda y deb talaffuz qilinishi 
mumkin, x undoshida esa bu holni koʻrmaymiz: shohi – shoyi; Abdurahim – 
Abdurayim; Shohista – Shoyista; Ibrohim – Ibroyim; 
– yopiq boʻginda e tovushidan keyin doim h qoʻllanadi: ehtimol, ehtiyoj, 
istehkom, mehmon, istehzo, mehnat; 
– rus-yevropa soʻzlarida, koʻpincha, x harfi yoziladi: texnika, xirurg, arxiv, 
arxitektor. 
9-topshiriq. Quyidagi soʻzlarning imlosini eslab qoling. 
Paxta, xatar, shox (shox-shabba), no‗xat, taxta, baxt, shaxta, sinfxona, xil-xil 
(turli xil). 
Ogoh, harf, shoh (podshoh), halol, havaskor, hayvonot, hayot, suhbat, hil-hil 
(rosa pishgan). 
Alohida, xola, voha, arxeolog, aslaha, paxta, axir, ahil, baxt, baho, hisobchi, 
bahs, bahodir, vahima, gavhar, giyoh, gazetxon, goh, guvoh, gulxan, Shohimadon. 
Madhiya, mahalla, mahkam, masxaraboz, maxsus, mashhur, mehmon, mehr, 
mohir, mixdon, muxbir, muhabbat, nihoyat, ehtiyotkorlik, texnologiya, taxminan, 
ehson, hamroh, ohang, ixtisos.