Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

 
B, m undoshlaridan oldin kelgan n undoshining talaffuzi va imlosi 
B, b va M, m harflaridan oldin kelgan n harfi m holida o‗qiladi, lekin n 
yoziladi. Masalan: shamba – shanba, yoʻllamma – yo‗llanma, qoʻllamma – 
qo‗llanma, oʻm bir – o‗n bir. 
2-mashq. B va m undoshlaridan oldin kelgan va m holida talaffuz qilinadigan 
n undoshi qatnashgan soʻzlar ajratib koʻrsatilgan. 
 
1. Qorong‗ida turtingan holda Otinbibi paydo bo‗ldi. (Oybek) 2. Axir, u biror 
marta bo‗lsin yoniga kelganmi, ovqat berganmi, iltifot ko„rsatganmi? (Rauf Tolib) 
3. Bugun ham Julqunboydan eshitamizmi? – deb so‗raydilar dadam. (Hakim Nazir) 
TUTUQ BELGISINING ISHLATILISHI 
Tutuq belgisi bir necha xil vazifalarni bajaradi: 
1) Tutuq belgisi a‘lo, ra‘no, ma‘no kabi so‗zlarda unlidan keyin kelib, uning 
cho‗ziqroq aytilishini ifodalaydi. 
2) San‘at, in‘om, qal‘a singari so‗zlarda tutuq belgisi unlidan oldin qo‗yiladi va 
unlini undoshdan ajratib talaffuz etilishini ifodalaydi. 
3) Is‘hoq, as‘hob kabi soʻzlarda s va h undoshlarini sh harf birikmasidan 
farqlash uchun ishlatiladi. 
4) San‘at – sanat, she‘r – sher, qal‘a – qala, a‘yon – ayon, da‘vo – davo kabi bir 
qator paronim soʻzlarda ularning ma‘nosini bir-biridan farqlaydi. 
5) Mo‗jiza, mo‗tadil kabi so‗zlarda o‗ unlisi cho‗ziq talaffuz qilinsa ham, tutuq 
belgisi qo‗yilmaydi. 

---

31 
OʻZBEK TILINING ASOSIY IMLO QOIDALARI 
ASOS VA QO„SHIMCHALAR IMLOSI 
1. Qo‗shimcha qo‗shilishi bilan so‗z oxiridagi unli o‗zgaradi: 
1) a unlisi bilan tugagan fe‘llarga -v, -q, -qi qo‗shimchasi qo‗shilganda a unlisi 
o aytiladi va shunday yoziladi: sayla – saylov, sina – sinov, aya – ayovsiz; so‗ra – 
so‗roq, bo‗ya – bo‗yoq, o‗yna – o‗ynoqi, sayra – sayroqi kabi; 
2) i unlisi bilan tugagan ko‗pchilik fe‘llarga -v, -q qo‗shimchasi qo‗shilganda 
bu unli u aytiladi va shunday yoziladi: o‗qi – o‗quvchi, qazi – qazuvchi, sovi – sovuq 
kabi. Lekin i unlisi bilan tugagan ayrim fe‘llarga -q qo‗shimchasi qo‗shilganda bu 
unli i aytiladi va shunday yoziladi: og‗ri – og‗riq, qavi – qaviq kabi.