Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

3 
Buyruq 
gaplar 
Tezroq yugur. 
3 
Buyruq 
gaplar 
Tezroq yugur! 
4 
Istak gaplar 
Qaniydi, men ham 
talaba boʻlsam. 
4 
Istak gaplar 
Qaniydi, men ham 
talaba boʻlsam! 
GAPNING TUZILISHIGA KOʻRA TURLARI 
Gaplar grammatik asoslari (kesimlari)ning soniga ko‗ra tuzilish jihatidan ikki 
turga bo‗linadi: 1) sodda gaplar; 2) qoʻshma gaplar. 
Grammatik asosi(kesimi) bitta bo‗lib, bir xabarni ifodalovchi gap sodda gap 
hisoblanadi. Masalan: Unutilish bilan nodir asarlar o„lmaydi. 
Ikki va undan ortiq grammatik asosdan(kesimdan) tashkil topib, birdan ortiq 
xabarni yaxlitlashtirib ifodalaydigan gap qo„shma gapdir. Masalan: Ko„p bilgan oz 
so„zlar, oz bo„lsa ham, soz so„zlar.
Sodda gapda shakllangan (zamon, shaxs-son, mayl, tasdiq-inkor belgisiga ega 
bo‗lgan) kesim bitta, qo‗shma gapda birdan ortiq bo‗ladi. 
 
1-misol. Sodda gaplar. 
1. Yozuvchining yolg‗oni va laganbardorligi tuturuqsiz kitobning umrini 
uzaytira olmaydi. (Onore de Balzak) 2. Vaqtni o‗ldirish uchun o‗qiydiganlarga hech 
qaysi asar uzun tuyulmaydi. (Djovanni Bokkachcho) 3. Kitob – aql qayrog„i. 

---

214 
(Maqol) 4. Kech boshlagan kechikar. (Maqol) 5. Kechki ekinning xatari ko‗p. 
(Maqol) 6. Vaqt tog‗ni, suv toshni yemirar. (Maqol) 
 
2-misol. Qoʻshma gaplar. 
 
1. Kitob o‗z yaralishida hech qachon san‘at asari bo„lmaydi: u san‘at asariga 
aylanadi. (Gonkur) 2. Savol – kumush, javob – oltin. (Maqol) 3. Vaqting ketdi – 
naqding ketdi. (Maqol) 4. Vaqting kam bo‗lishini istasang, hech narsa qilma. 
(Anton Chexov)