Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

AJRATILGAN BO„LAKLI GAPLAR 
Gapda biror bo‗lakning ma‘nosi so‗zlovchi nazarida noaniqroq bo‗ladi va
uning ma‘nosini aniqroq berish, izohlash maqsadida xuddi shunday boshqa bo‗lakni 
gapga kiritadi. Masalan, Men ishni mana shundan boshladim gapida shundan 
to‗ldiruvchisining ma‘nosi noaniq. Shuning uchun so‗zlovchi aniqroq ma‘noli 
boshqa bir to‗ldiruvchini gapga kiritadi: Men ishni mana shundan, ya’ni

---

243 
tushuntirishdan, boshladim. O‗zidan oldingi bo‗lakni izohlagan bunday bo‗lak 
ajratilgan izoh bo„lak deyiladi. Ajratilgan boʻlaklar boshqa boʻlaklardan alohida 
toʻxtam bilan ajratib tallafuz qilinadi. Ajratilgan bo‗lak quyidagi turlarga bo‗linadi: 
1) ajratilgan to„ldiruvchi: Oyimni, ya‟ni Xosiyat Suvonovani, mukofotlashdi. 
2) ajratilgan aniqlovchi: Qobil bobo, yalangbosh, yalangoyoq, eshik
yonida dag„-dag„ titraydi. 
3) ajratilgan hol: Uning qo„lidan ushlab ichkariga, mehmonxonaga,
boshladi; Anjuman bugun, soat beshda, boshlanadi; Qo„llar ishlar tez –
mo‘jizakor; Shaharga borish uchun, ya‟ni o‘g‘lini ko‘rish uchun, ulov qidirdi; 
Bugun sizni yana, ikkinchi marta, kechirishdi. 
4) ajratilgan izohlovchilar, asosan, izohlanmishdan keyin keladi va
o‗ziga xos ohang bilan aytiladi. Ajratilgan izohlovchilar, ko‗pincha, egaga taalluqli
bo‗ladi: O„g„lim, qo‘zichog‘im, orom olib uxlayapti, – dedi ona. Birozdan so„ng 
Hasan aka, fizika o‘qituvchisi, kirib keldi. 
1-misol. Ajratilgan boʻlaklar alohida koʻrsatilgan. 
1. Tabiat inson qo‗liga qurol – intellektual axloqiy kuch-qudratni berdi, 
lekin u bu qurolni aks tomonga xizmat qildirishi ham mumkin, binobarin, axloqiy 
e‘tiqodi, jinsiy va did instinktlari pastkash bo‗lgan odam eng nopok va vahshiy 
kimsaga aylanib qoladi. (Arastu) 2. Biz ko‗proq yoki boshqacharoq ko‗rishni, ya‟ni