Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Boʻlsa, esa soʻzlari yordamida bogʻlangan qoʻshma gap qismlarining oʻzaro 
mazmun munosabati 
Munosabat 
Misollar 
Izoh 
1 
Qiyoslash 
1) Tovus oʻzining chiroyli 
patlarini ehtiyot qiladi, vijdonli 
odam 
esa 
oʻzining sharaf-u 
shonini asraydi. 
2) Aql koʻpga yetkazadi, hunar 
boʻlsa insonni koʻkka koʻtaradi.
Qoʻshma 
gap 
qismlari 
boʻlgan ikki sodda gap 
tarkibidagi 
oʻzaro 
taqqoslanayotgan soʻzlarning 
ma‘nosi 
bir-birga 
zid 
boʻlmasa, 
qiyoslash 
munosabati 
anglashiladi. 
Masalan: 2-gapdagi oʻzaro 

---

264 
taqqoslanayotgan soʻzlar: aql 
va hunar bir-biriga zid emas. 
2 
Zidlash 
1) Egrilik insonni qabohatga 
yetaklaydi, toʻgʻrilik boʻlsa uni 
saodatga yoʻllaydi. 
2) Jahl – dushman, aql esa 
doʻstdir. 
3) Rostgoʻylik odamni kamolotga 
yetaklaydi, yolgʻonchilik esa uni 
halokatga olib boradi. 
Qoʻshma 
gap 
qismlari 
boʻlgan ikki sodda gap 
tarkibidagi 
oʻzaro 
taqqoslanayotgan soʻzlarning 
ma‘nosi bir-birga zid boʻlsa, 
zidlash 
munosabati 
anglashiladi. Masalan: 1-
gapdagi 
oʻzaro 
taqqoslanayotgan 
soʻzlar: 
egrilik va togʻrilik oʻzaro zid 
ma‘nolidir. 
Savol va topshiriqlar: 
1. Qoʻshma gap qismlarini qaysi bogʻlovchi vositalar bogʻlab keladi? 
2. Qoʻshma gaplar qaysi jihatlariga koʻra tasniflanadi? 
3. Bogʻlangan qoʻshma gaplar qanday xususiyatlarga ega? 
4. Bogʻlangan qoʻshma gaplar qismlari qaysi vositalar orqali birikadi? 
Adabiyotlar: 
1. Sayfullayeva R. va boshqalar. Hozirgi oʻzbek tili. T.: Universitet, 2011. 
2. Ўзбек тили грамматикаси. 2-қисм. – Т.: «ФАН», 1976. 
3. Jamolxonov H. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. – T.: 2005. 
4. A.G'ulomov, M.Asqarova. Hozirgi o'zbek adabiy tili, sintaksis. – T.: 1965.