Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

SIFATLARNING YASALISHI 
Sifatlar tarkibiga ko‗ra tub va yasama sifatlarga bo‗linadi. Tarkibida so‗z 
yasovchi qo‗shimchalar bo‗lmagan sifatlar tub sifatlar, asos va so‗z yasovchi 
qismdan iborat bo‗lgan sifatlar yasama sifatlar hisoblanadi. Yasama sifatlar asosga 
qo‗shimchalar qo‗shish yoki so‗z qo‗shish yo‗li bilan hosil qilinadi. 
3-misol. 
Shirin, oq, katta, uzun, qiyin, baland – tub sifatlar; shirali, mazmundor, 
serunum, kamhosil, ko‗ylakbop, xushfe‘l – yasama sifatlar. 
4-misol. Yasama sifatlarning tagiga chizilgan. 
1. Oldimizda mevali va mevasiz daraxtlari ko‗p bo‗lgan o‗rmon. Archa ham 
serob. O‗riklarning yaprog‗i qizil, qontalash. Xuddi birov ular shoxiga bir satil qizil 
bo‗yoqni sepib tashlaganday. Pastga egilgan yaproqlari sariq ipakday mayin. Ko‗zga 
shunday jozibali ko‗rinadiki, uzib-uzib g‗arch-g‗urch tishlaging keladi. (Sh. 
Xolmirzayev) 2. Hindubek turkiy, forsiy tillarni mukammal o‗rgangan ilmli, 
ma‘rifatli, dilkash kishi bo‗lganligi uchun Boburning eng yaqin beklari qatoriga 
kirgan edi. (P. Qodirov) 3. Suv shishadek tiniq. (S. Anorboyev) 4. Hozir ular uchun 
eng bexatar yo‗l Toshkent edi. (P. Qodirov) 
 

---

137 
SIFAT YASOVCHI QO„SHIMCHALAR VA ULARNING IMLOSI 
-li, ser-, -dor, -siz, no-, -chan, -ma, -iy(-viy) kabi qo‗shimchalar sifat yasovchi 
qo‗shimchalar hisoblanadi. 
-li, -dor, ba-, ser-, -mand qo‗shimchalari asosda ifodalangan belgiga egalikni 
bildiradi. Bu qo‗shimchalar (-mand qo‗shimchasidan tashqari) asosda ifodalangan 
belgiga ega emaslikni bildiruvchi no-, -siz, be- qo‗shimchalari bilan zid ma‘nolidir. 
-gi (-ki, -qi) qo‗shimchasi payt va o‗rin bildiruvchi otlarga qo‗shilib, payt va 
o‗ringa xos belgini, -simon qo‗shimchasi o‗xshashlik belgisini, -(v)iy qo‗shimchasi 
xoslik belgisini bildiruvchi sifatlar yasaydi. 
5-misol.
Foydali, serharakat, go‗shtdor, tartibsiz, yasama, devoriy, noaniq, talabchan, 
odamsimon, bebaxt, yengilmas, basavlat, kuzgi, yozgi, avvalgi, hozirgi, kechagi, 
bugungi, qishki, ichki, gulsimon, tuxumsimon, sharsimon, devoriy, ilmiy, oilaviy. 
6-misol. 
Yasama 
sifatlar 
qora 
rangda 
berilgan, 
sifat 
yasovchi 
qoʻshimchalarning tagiga chizilgan. 
1. Yo‗lning ikki betidagi qoramtir, oq, qizil daraxtlarning tanga-tanga barglari