Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

 
BUYRUQ GAPLAR 
Buyurish, da‘vat qilish ma‘nolarini bildirgan gaplar buyruq gap sanaladi. 
Masalan: Chiroyli yoz. 
Buyruq gaplarning kesimi buyruq mayli shaklidagi fe‘llar orqali ifodalanadi. 
Buyruq gap oxiriga nuqta qo‗yiladi. 
4-misol. 
1) Do‗stingdan hech narsani ayama. (Husayn Voiz Koshifiy) 2) O‗zingga 
yoqqan narsani boshqalarga ham ravo ko‗r. (Hadisdan) 3) To‗liq pishmagan 
mevalarni yemangiz, issiq vaqtlarda yog‗li narsalar yemakdin saqlaningizlar. 
(Rizouddin ibn Faxruddin) 4). Onangning aytganlariga quloq solgin, nima buyursa, 
bajargin. 5) Do‗sting quvonsa, quvon, qayg‗ursa, qayg‗ur. (Husayn Voiz Koshifiy) 6) 
Sherxon bostirib kelmasdan tezroq joʻnang. (P. Qodirov)
Buyruq gaplarning kesimi doimo buyruq maylidagi fe‘llar bilan ifodalanadi. 
Ba‘zan buyruq gaplar istak ma‘nosini ham bildirishi mumkin. Chunki buyruq 
maylidagi fe‘llar I shaxsda istak ma‘nosini ifodalaydi. Masalan: Biz ham oʻqishga 
kiraylik. Bugun kutubxonaga boray.
Bunday buyruq gaplar istak gaplarga oʻxshab ketadi. Ammo baribir buyruq gap 
hisoblanaveradi, kesimi shaklan buyruq maylidagi har qanday gap qanaqa ma‘noni 
bildirishidan qat‘i nazar buyruq gap sanaladi. Masalan, Istaymanki, onajonim doimo 
sogʻ boʻlsin gapi mazmunan istakni bildiradi, biroq gap kesimi III shaxs buyruq istak 
mayli shakli -sin qoʻshimchasini olgani uchun bu gap ifoda maqsadiga koʻra buyruq 
gap deb qaraladi. 
Buyruq-istak mayli shakllari 
Shaxs 
Birlik 
Misollar 
Koʻplik 
Misollar 
I 
-(a)y, -
(a)yin 
Boray, oʻqiy, borayin, 
oʻqiyin 
-(a)ylik 
Boraylik, oʻqiylik 
II 
…, -gin 
Oʻqi, oʻqigin 
-(i)ng, -
(i)ngiz 
Boring, oʻqing / 
boringiz, oʻqingiz