Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

muayyan narsada mavjud bo„lmasa-da, boshqa bir narsada bor bo„lgan 
nimanidir ko„rishni xohlaymiz. (Parmenid) 3. Ichki idrok amriga bo‗ysunsang, 
katta inson bo‗lasan, ikkinchi darajali (ya‟ni, ko„z va quloq sezgilari) tuyg‗ularga 
amal qilsang, mayda odamga aylanasan. (Men-Szi) 4. Ayni vaqtda, «muhmali g‗alla», 
ya‟ni qop kiyadigan darajaga yetganini ham aytib, o‗z ahvoliga kinoya qilmoqda 
edi. (A.Qodiriy) 5. Binoiy avvalgi ruboiysiga kamtarona baho berib, uni «muhmal» – 
«xom» deb atagani ham ajoyib edi. «Muhmal»ga «musta‘mal», ya‟ni «pishiq», 
«mukammal» so‗zining ichki qofiya qilingani ham Boburga juda yoqdi, u munshiyni 
chaqirib, mulla Binoiy aytgan ruboiylarni yozib olishni buyurdi. (P. Qodirov) 6. 
Uydagi yig‗i-sig‗idan, onasining yuraklarni ezib yuboradigan nidolaridan 
uzoqda, kechgacha ko‗chama-ko‗cha sandiroqlab yuradigan bo‗lib qoldi. 7. Shu 
yerlik hamkasbi, urush yillari bir qismda xizmat qilgan qadrdon oshnasi: 
«Otpuskangni bir gal bizning shaharda o‗tkaz, Namangan ham kurort joylardan 
qolishmaydi», – deb chaqirtirib kelgan edi. 
AJRATILGAN BOʻLAKLARNI HOSIL QILISH 
USULLARI 
Ajratilgan bo‗laklar ishtirok etgan gaplar mazmunan murakkablashadi. 
Gapning asosiy qismi ifodalagan axborotga ajratilgan bo‗lakdan anglashilgan 
qo‗shimcha axborot qo‗shiladi. Masalan: Tursunali akaga, shunday katta olimga, 
kuyov boʻlish hazil gap emas. (Oʻ. Usmonov). Bu gapda birinchi axborot –
Tursunali akaga kuyov boʻlish hazil gap emasligi gapning asosiy qismi orqali, 

---

244 
ikkinchi axborot – Tursunali akaning katta olimligi ajratilgan boʻlak orqali 
ifodalangan. 
Ajratilgan boʻlaklar ikki xil vazifani bajaradi: 
1) ma‘nosi noaniqroq boʻlgan boʻlakning ma‘nosini aniqlashtirish, izohlash; 
2) ma‘lum bir boʻlak ma‘nosini ta‘kidlash, boʻrttirish. 
Bu ikki vazifaga koʻra ajratilgan boʻlaklar quyidagi ikki xil usul bilan hosil 
qilinadi: 
1) izohlash (bir nomni boshqacha nomlash); 
2) tartibni oʻzgartirish.