Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

3.16. 
Mikroorganizmlardan oziqa, yem mahsulotlari, kimyoviy 
va dorivor 
moddalar olish 
Agar oziqada protein, almashinmaydigan aminakislotalar va 
vitaminlar me‘yor darajasidan kam bo‗lsa bunday oziqalar sifasiz, foydasiz 
hisoblanadi. 
Hozirgi paytda oziqa tarkibida hayvon organizimi uchun etarli 
miqdorda oqsil, aminakislotalar va vitaminlar etishmaydi. Shuning uchun 
oziqa tarkibiga mikroorganizmlar yordamida olingan har xil preparatlarni 
qo‗shish talab qilinadi. Bu hol sut miqdorini oshirish va go‗shtni 
ko‗paytirishga olib keladi. Keyingi yillarda mikroblar yordamida oqsil 
sintezini (oziqa uchun) amalga oshirish olimlar fikrini o‗ziga tortmoqda. 
Mikroorganizmlarni tez ko‗payishi va mahsuldorligini yuqori bo‗lishi (oliy 
hayvonlarga nisbatan) hisobga olinmoqda. Misol uchun achitqi zamburug‗i 
(drojji) ishlab chiqaruvchi zavod bir kecha–kunduzda 30 tonna massa 
ishlab chiqaradi, bir yilda 5,5 ming tonna oqsil bo‗ladi. Buncha miqdordagi 
oqsilni ishlab chiqish uchun bir necha o‗n mingta qaramol kerak bo‗ladi. 
Shuning uchun achitqilarni o‗stirish, ularni massasini ko‗paytirish 
bo‗yicha ilmiy ishlar bajarilmoqda. Hozirgi paytda sanoat chiqindilaridan 
foydalanib hayvonlar oziqasi uchun oqsil olinmoqda. 
Mikrobiologik oqsilini olishda hozirgi paytda xom – ashyo sifatida 
sellyuloza saqlovchi, sanoat va qishloq xo‗jaligi chiqindilari keng 
ishlatilmoqda. Ush bu jarayonda sillyulozani parchalovchi mikroskopik 
zamburug Turichodyerma viride va Penicillium avlodi vakillarining toza
kulturasidan foydalanildi. Bu yo‗l bilan olingan oziqa tarkibida 30 % 
gacha oqsil bo‗ladi. 
Hozirgi kunda undan qishloq xo‗jalik hayvonlarini to‗yimli ozuqa 
bilan taminlash uchun bir hujayrali yashil suv o‗ti Chlorella kulturasini 
ko‗paytirib, ishlatilmoqda. Xlorellada oqsil kamroq bo‗lsa ham, boshqa 
biologik faol moddalar ko‗p bo‗ladi. Keyingi yillarda pilla qurti oziqasiga 
(tut bargiga) xlorella qo‗shib berish yaxshi natijalar bermoqda. 

---

107 
Ko‗pchilik 
mikroorganizmlar 
yordamida 
almashmaydigan 
aminokislotalar va vitaminlar olinib, ular oziqa sifatida ishlatiladi. 
Ko‗pchilik, hayvonlar uchun kerakli vitaminlar ular oziqasida etishmaydi. 
bular asosan vitamin B
12
karotin va B guruhiga kiruvchi vitaminlar bo‗lib, 
asosan parandalarni va cho‗chqalarni oziqlantirishda katta ahamiyatga ega. 
B
12
vitamini hozirgi paytda propion kislotali bijg‗itishni chiqaradigan 
bakteriyalar faoliyati natijasida olinadi. Bu bakteriyalar yordamida asosan 
spirt zavodi chiqindilari anaerob sharoitda bijg‗itiladi. 
Yosh hayvonlar oziqasiga antibiotiklar (5-10 g/tonna) qo‗shib 
berilganda ularni o‗sishi tezlashgan. Antibiotiklar bilan jo‗jalar 
oziqlantirilganda (penisillin, biomisin) ularni tirik vazini 6-15 % gacha 
oshgan. Hayvon va parandalarni o‗sishi va mahsuldorligini oshishini 
ta‘minlovchi antibiotiklar (karmogrizin, basitrasin, vitamisin, kormarin, 
flovomisin) Bacillus va Streptococcus avlodiga mansub bakteriyalar 
tomonidan hosil qilinadi.