Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N
Download 1.88 Mb. Pdf ko'rish
|
11.1.1-rasm
Mazkur rasmda rim raqamlari individning turli narsalarga ehtiyojini bildiradi – eng keraklisidan - keraksizigacha. Arab raqamlari mazkur narsaga bo`lgan ehtiyoj baholanishi pasayishini aks ettiradi. Sxema, maksimal foydalilik darajasi belgilanishi ikki omilga bog`liqligi haqidagi xulosani keltirib chiqaradi: inson u yoki bu narsaga bo`lgan ehtiyoji intensivligi va zahira (kam uchrashlik) hajmi. K.Menger tomonidan ilgari surilib, keyinchalik boshqa Avstriyaliklar tomonidan maksimal foydalilikning zahira hajmiga bog`liqligi, Gossen birinchi birinchi qonuniyatiga muvofiq maksimal foydalalik pasayishi printsipiga teng edi. Ular tomonidan «Gossen ikkinchi qonuniyati yana bir bora ochilib, unga muvofiq, mo„ayyan predmetga nisbatan maksimal foydalilik darajasi erishilgan narsalar to`plami optimalligi haqidagi nazariya yaratildi. Bundan xulosa kelib chiqadiki, ba`zi predmetlar aniqlanishida tannarxning kazuistik holatlari ham yuzaga keladi, Chunki barcha narsalar ham, bevosita shaxsiy iste`mol uchun qo`llanilmay maksimal foydalilik darajasi bilan to`g`ridan - to`g`ri aloqada bo`laverishmaydi. Masalan, ommaviy ishlab - chiqarilgan tovarlar tannarxi XIX asr oxiri uchun tipik ko`rinishga ega edi. Eslatib o`tamizki, Robinzon 99 ehtiyojlari zanjiri ham, bug`doyning beshinchi qopida uziladi. Agarda fermer minglab qop bug`doy etishtirsa, qop maksimal foydalilik darajasini uning shaxsiy iste`mol darajasiga belgilash imkoniyati mavjud bo`lmaydi. Tannarx belgilanish jarayonida maksimal foydalilikdan voz kechmaslik uchun avstriyaliklar mantiqiy zanjirni taklif etishdi, unga muvofiq ommaviy ishlab chiqarish tovarlari tannarxi, ishlab chiqaruvchi shaxsan o`zi uchun sotib olgan predmetlar iste`mol predmetlari foydalilik darajasi bilan belgilanib, mazkur sotib olishga mo`ljallangan mablag`larni u tovarlarni sotibgina egalik qila olar edi. Shunga o`xshash sxema, avstriyaliklar tomonidan ishlab chiqarish xarajatlar baholanishi uchun ham qo`llanilgan. Narx. Almashinayotgan tovarlar ishlab chiqarilish xarajatlari tengligiga asoslangan ekvivalentli almashinuvni ko`zda tutuvchi mumtoz siyosiy iqtisoddan farqli o`laroq, Menger nazariyasida almashinuv noekvivalentdir, Chunki almashtirayotgan har - bir shaxs, o`zi uchun foydasiz mahsulot evaziga foydali mahsulot oladi. Pul evaziga tovar sotib olinishida bozor narxi talab va taklif narxlari mutanosibligi asosida yuzaga keladi. Talab narxi, xaridor nuqtai - nazaridan mazkur tovar maksimal foydali darajasi bilan belgilansa, taklif narxi sotuvchi nuqtai - nazaridan xuddi Shu tovar maksimal foydaliligi bilan belgilanadi. Mazkur ikki narx orasida, odatda mo„ayyan interval mavjudligi bois, oxirgi narx masalasini sotuvchi va xaridor savdo qilish ko`nikmasi hal qiladi. Qizig`i shundaki, Avstriya maktabi ning savdoga nisbatan e`tibori vaqt o`tishi bilan yuksak natijalarni berdi, zero vena universitetining sobiq talabalari bo`lmish Dj.Fon Neyman (1903-1957) va O.Morgenshtern (1902-1977) keyinchalik AQSHga ko`chib o`tib, XX asr o`rtalarida “o`yin” nazariyasini yaratishdi. Avstriya maktabi namoyandalari, asta sekinlik bilan real bozorga yaqinlaShuvchi holatlardagi narx shakllanishini ko`rib chiqishgan. Izolyatsiya sharoitiga almashinuvda, ya`ni bir tomonlama, va ikki tomonlama raqobatchilik sharoitlarida. Ikki tomonlama raqobatchilik sharoitlarida, bozor narxi, bir - biriga maksimal darajada yaqin bo`lgan xaridor va sotuvchi narxlariga tayangan holda belgilanadi. Download 1.88 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling