Samarqand davlat

i - chi yacheyka uchun yacheykaoi modelning tenglamasi quyidagi ko„rinishni oladi:

𝑑𝐶_i



𝑑𝑡
𝑛

=𝑟_i

^{· (𝐶}i−1
− 𝐶_i⁾. (2.8)

t = 0 da C(0) = C₀.
𝑛 = 1 da ideal almashish modelini, 𝑛 → ∞ da ideal siqib chiqarish modelini olamiz.
Yacheykali model qo„llanilganda yacheykalar sonini tanlash juda katta ahamiyatga ega, u quyidagi formula yordamida hisoblanishi mumkin:

𝑛 =
𝑃𝑒_𝐷



2
𝑢𝑙


=2𝐷_𝐿
. (2.9)

Yacheykali modellar turli absorbsion va ekstraksion kolonnalarda, ba‟zi konstruksiyali issiqlik almashinish apparatlarida, aralashtirgichli kimyoviy reaktorlarning pag„onalarida, psivdosiqilgan qavatli apparatlarda oqimlarning xossalarini yetarli darajada aniq aks ettiradi.

6. Oqim apparatlarida aralashish sharoitini aniqlash

Apparatdagi oqimning aralashish xususiyatini aniqlash uchun oqimga kiraverishda ba‟zi moddalarni (indikator, izlovchi) kiritish va chiqish oqimida bu modda konsentratsiyasining o„zgarishini o„rganish, ya‟ni tizimdagi kirishdagi buzulishga javob topish kerak. Indikator sifatida ishlatiladigan modda (azot, argon, geliy) oz miqdorda kiritiladi va oqimning boshqa tarkibiy qismlaridan xossalari bilan farq qiladi.

Qurilmaning chiqishida konsentratsiyani o„lchash uchun turli fizik- kimyoviy analiz usullaridan, jumladan xromatografik, spektral va boshqalardan foydalanish mumkin.
Indikatorni oqimga kiritishning bir necha standart usullari mavjud:

• 
  impulsli;
  
• 
  bosqichli.
  

Impulsli usulda indikator asosiy oqimga qisqa vaqt ichida va kichik hajmda kiritiladi, so„ngra indikator konsentratsiyasining o„zgarishi qurilmaning chiqishda vaqtga bog„liq holda o„lchanadi, ya‟ni sistema chiqirig„ining impulsli g„alayonlanishga bog„liqlik egri chizig„i (C-egri) olinadi.
Indikatorning bosqichli kiritilishi asosiy oqimning bir qismini indikator bilan almashtirishni o„z ichiga oladi, chiqishda yesa F-egri chiziq deb ataluvchi javob egri chizig„i olinadi.
2.1-jadvalda turli gidrodinamik modellar uchun javob egri chiziqlari keltirilgan.
2.1-jadval

	Model		G„alayonlanishda javob harakteri
			bosqichli		impulsli
	Ideal siqib chiqarish
Ideal aralashish
Diffuzli
Yacheykali

Nazorat savollari

1. 
   Apparatdagi oqim tuzilishining tipik matematik modellarini keltiring.
   
2. 
   Javob egri chizig„i nima?
   
3. 
   Oqimlarning gidrodinamik tuzilishini aniqlash usullarini sanab bering.
   
4. 
   Ideal siqib chiqarish modellarini sanab bering.
   
5. 
   Ideal aralashtirish modellarini sanab bering?
   
6. 
   Diffuzion modeliga tavsif bering?
   
7. 
   Yacheykali modelga harakteristika bering?
   

III BOB. KIMYOVIY TEXNOLOGIYADA ISSIQLIK ALMASHINISH JARAYONLARI

1. Issiqlik almashinishning asosiy qonuniyatlari

Kimyoviy texnologiyada issiqlik almashinish jarayonlari quritish, bug„latish, isitish, sovutish va h.z.larda alohida ahamiyatga ega va kimyoviy va massa almashinish jarayonlari bilan boradi.

3.1-rasmda issiqlik almashining qurilmalariga misollar keltirilgan.
Issiqlik almashinishda sistema issiqlik muvozanatiga harakat qiladi. Temperatura gradiyenti bilan issiqlikning molekulyar oqimi (𝑞_𝑇, 𝑉𝑡/𝑚²) o„rtasidagi bog„liqlik Furening issiqlik o„tkazuvchanlik qonuni bilan aniqlanadi:
𝑞_𝑇 = − · g𝑟𝑎𝑑𝑇, (3.1)
bunda  −muhitning issiqlik o„tkazuvchanlik koeffitsiyenti, Vt/(m·K).
Harakatda suyuqliklar va gazlarda modda bilan energiyaning konvektiv o„tkazilishi amalga oshadi:
𝑞_𝑘 = 𝜌 · 𝐼 · 𝑢, (3.2)
bunda 𝑢 −muhitning harakat tezligi, m/s; 𝜌 − moddaning zichligi, kg/m³; 𝐼 −entalpiya, j/kg.