Samarqand davlat

K + M - (Ch + O) = T. (1.11)
Statsionar jarayonda T = 0 va tenglama quyidagi shaklni oladi
K + M - (Ch + O) = 0. (1.12)
Etibor bering, (1.12) tenglamaga rioya qilish jarayonning harakatsizligini anglatmaydi. Statsionar bo„lmagan jarayonlarda ham ba‟zi moddalarning to„planishi nolga teng bo„lgan holatlar bo„lishi mumkin. Ammo bu juda kamdan-kam hollarda o„chraydi va biz qaraydigan holatlarda uchramaydi. Umuman olganda, balansning xususiyatlariga qarab, ba‟zi moddalarni nolga teng deb oldindan aytish mumkin. Shunday qilib, agar tabiatni muhofaza qilish qonuni amalda bo„lsa, unda, albatta, M = 0; O = 0. Boshqa ba‟zi holatlar quyidagi misolda ko„rib chiqilgan.
1.12-misol. Keling, uchta balansni tuzaylik, ularning uchinchisi unchalik jiddiy emas, lekin u ba‟zi nostandart holatlarning o„ziga xos xususiyatlarini o„zida aks ettiradi.

1. 
   Uzluksiz reaktorda boruvchi qaytmas 𝐴 → 𝐵 reaksiyaning reagent bo„yicha balansi. Substand - A modda moddasi, kontur butun apparatni qamrab olgan, vaqt oralig„i 1 s. Kirish: kirish oqimi orqali reaktorga sekundiga kiritilgan A modda miqdori. Chiqish: reaktordan sekundiga oqim bilan chiqariladigan reaksiyaga kirishmagan A modda miqdori. Manba nolga teng: qaytmas reaksiyada A modda hosil bo„lmaydi. Oquva - bu sekundda reaksiyaga kirgan A modda miqdori.
   
2. 
   Doimiy harakatdagi reaktor uchun ham xuddi shunday balans. Bunday holda kiruvchi yoki chiquvchi oqimlar yo„q. Bu shuni anglatadiki, A ning kirishi va chiqishi nolga teng, va balansda faqat oquva va to„planish qoladi.
   
3. 
   Hazil tariqasida talabaning boshidagi aqlli fikrlarni muvozanatlashtiraylik. Shartli ravishda, har qanday vaqtda va ayni damda ularning soni qancha ekanligini hisoblashimiz mumkin deb
   

taxmin qilamiz. Vaqt oralig„ini bir kun deb qabul qilaylik. U holda kirish - bu talabalarning kun davomida o„qtuvchilaridan, kitoblardan, do„stlardan o„zlashtirgan fikrlar soni. Manba - o„sha kungacha o„zi erishgan fikrlar soni. Oquva - unutilgan fikrlar soni. Ammo ketish qatiy nolga teng: agar biz o„z fikrimizni boshqasiga o„tkazsak, u bizning miyamizdan yo„qolmaydi.
Shunday qilib, kimyoviy jarayonlarning matematik tavsifi ko„p hollarda muvozanat tenglamalaridan iborat bo„lib, birinchi navbatda moddiy va issiqlik balansi tenglamalaridir. Balansning ayrim moddalarining qiymatlari jarayon qonuniyatlaridan kelib chiqadi. Moddaning kirishi kirish oqimining oqim tezligi va undagi berilgan moddaning konsentratsiyasi bilan belgilanadi; issiqlikning kirishi kiruvchi suyuqlikning entalpiyasi, uning oqim tezligiga va tashqi tomondan issiqlikni devorlar orqali o„tkazilishiga bog„liq. Issiqlik va moddalarning manbalari va cho„kishi ishchi zonadagi reaksiyalar tezligiga va boo„qalarga bog„liq. Qaysi, jumladan cheklangan, oddiy differensial yoki qisman differensial tenglamalar yordamida jarayon ifodalanadi - bu konturning va vaqt oralig„ining tanlashga, ular esa o„z navbatida ishchi zonadagi oqimlarning xususiyatlariga va jarayonning statsionarligi yoki statsionarmasligiga bog„liq. Jarayonlarning ifodalanishi integral yoki integral-differensial tenglamalar ko„rinishida olinadigan nisbatan murakkab holatlar ko„rib chiqilmaydi.
Empirik modellar. Tajribalarni empirik yondashuv yordamida o„tkazishda javob funksiyasini qanday shaklda olish kerakligini bilmaymiz. Agar y faqat bitta x ga bog„liq bo„lsa va bog„liqlik juda oddiy bo„lsa, grafikga qarab bu bog„liqlikka ko„z bilan baho berish mumkin. Agar argumentlar bir nechta bo„lsa yoki grafik murakkab bo„lsa, u holda funksiyaning shaklini topish uchun ular odatda amalda ko„rib chiqilishi kerak bo„lgan ko„p funksiyalarni Teylor qatoriga (darajali qatorida) yoyish mumkin.
Agar bir qancha birinchi hajlari bilan chegaralansa, u holda funksiya ko„phad (polinom) bilan ifodalanadi. Bu polinom noma‟lum F
(X) funksiyasining taxminiy ifodasidir; yaqinlashish sifati tashlanadigan qism, ya‟ni qator qoldiqlari kattaliklaridan aniqlanadi. Jarayonni
qoniqarli ifodalash uchun qolgan qismi shovqinga nisbatan kichik bo„lishi kerak. U holda funksiyani yanada takomillashtirish o„z ma‟nosini yo„qotadi: keyingi hadlar chindan ham aniqlangan funksiyani aks ettiradimi yoki ular faqat tasodifiy tajriba xatolari bilan bog„liqligini aniqlay olmaymiz.
Odatda oddiy ko„phadlar (polinomlar) birinchi bo„lib hisoblanadi; tajriba nuqtalarining hisoblangan qiymatlardan chetga chiqishi tajribaning tasodifiy xatosi bilan solishtiriladi. Agar ikkala qiymat ham bir xil tartibda bo„lsa, u holda ifodalash qoniqarli deb hisoblanadi. Agar chetlanish tasodifiy xato bilan tushuntirilmasa, undan yanada murakkabroq ko„phad (polinom) hisoblaadi.