Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a. B., Ruzibayeva n. X., Аzimova r. I

 
§ 18.3. Ilmiy, ilmiy-texnologik parklar va boshqa tashkiliy-huquqiy shakldagi 
parklar 
So‗nggi yillarda rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida yirik universitet yoki 
ilmiy markaz atrofida jamlangan zamonaviy yuqori texnologiyali firmalarning 
birlashuvining yangi shakli tobora keng tarqalmoqda. Ilmiy muassasalar va 
sanoatning bunday simbiozi ilmiy parklar deb nomlandi. Ularning asosiy maqsadi 
sanoat uchun ilmiy yangi texnologiyalar uzatishni rag‗batlantirish hisoblanadi. 

---

373 
Ilmiy parklar birinchi marta AQShda 50-yillarda paydo bo‗lgan. San-Fransisko 
hududida ―Silikon vodiysi‖ deb nomlanuvchi ilmiy park yaratildi. Taxminan bir 
vaqtning o‗zida, Boston hududida ilmiy park tashkil etildi va hozirgi kunda bu 
―Shosse 128‖ deb nomlanadi. Ushbu ilmiy parklar nafaqat zamonaviy 
texnologiyalarni (ayniqsa, elektron hisoblash va aerokosmik) rivojlanishida katta rol 
o‗ynadi, balki AQShda va boshqa mamlakatlarda ilmiy parklar tarmog‗ini 
rivojlantirishda namuna bo‗lib xizmat qildi. Ayni paytda dunyoda yuzlab ilmiy 
parklar mavjud va yangilarini yaratishni rejalashtirmoqda. Agar 1980 yilda 
Germaniya, Fransiya, Belgiya, Gollandiya va Buyuk Britaniyada atigi 10 ta ilmiy 
parklar mavjud bo‗lsa, 1985 yil oxiriga kelib 60 ta mavjud va 50 dan ortiq 
yaratilayotgan va rejalashtirilayotgan parklar mavjud edi. Ilmiy parklarning faoliyati 
ilmiy va texnologik yangiliklarni yanada faol yaratish va amalga oshirishga, tijorat 
maqsadlarida keng foydalanishga, ilmiy-texnik taraqqiyotni jadallashtirishga va 
milliy iqtisodiyot samaradorligini oshirishga yordam beradi. 
Ilmiy park (tor ma‘noda) – bu har xil o‗lchamdagi va rivojlanish bosqichlarida 
ilm talab qiladigan firmalar joylashishi uchun mos bo‗lgan juda katta maydon. Ushbu 
hudud, hech bo‗lmaganda, mahalliy ilmiy markaz (universitet)ning ilmiy-texnik 
ishlanmalariga asoslangan kamida kichik hajmdagi ishlab chiqarishlarni joylashtirish 
imkoniyatini yaratishi kerak. Odatda ilmiy parklar jozibali tabiiy va iqlim sharoitiga 
ega bo‗lgan go‗zal hududda tashkil etiladi. 
Ilmiy park ikki shaklda shakllantirilishi mumkin: tashqi tomondan kapital jalb 
qilish yoki mahalliy resurslardan maksimal darajada foydalanish orqali. 
Ilmiy parklar fenomenini batafsil ko‗rib chiqishga kirishishdan oldin kichik bir 
terminologik izoh berish o‗rinli bo‗ladi. Turli mamlakatlarda ilmiy parklarni 
shakllantirish jarayoni o‗ziga xos xususiyatlarga ega. 
Shu sababli, "ilmiy park" tushunchasi bilan bir qatorda "texnopark", "tadqiqot 
parki", "innovatsiya markazi" va "texnopolis" atamalari tez-tez uchraydi. Garchi 
ularning barchasi, masalan, universitet, yangi texnologiyalarni sanoatga o‗tkazish 
uchun zarur shart-sharoitlarni ta‘minlaydigan maxsus infratuzilmaga ega bo‗lgan 
ma‘lum bir zona yaratilishini nazarda tutsa ham, ushbu shartlarning har biri o‗ziga 

---

374 
xos yukga ega. "Ilmiy park" atamasi keng ma‘noda ham, tor ma‘noda ham 
qo‗llaniladi. Birinchi holda, bu umuman ko‗rib chiqilayotgan hodisaga tegishli. 
Ikkinchi holda, biz universitetning yoki boshqa biron bir ilmiy-tadqiqot markazining 
ilmiy-texnik 
ishlanmalariga 
asoslangan 
yuqori 
texnologiyali 
kompaniyalar 
joylashgan maxsus ajratilgan nisbatan katta maydonlar haqida gapiramiz. 
Ilmiy parklardan farqli o‗laroq, ilmiy – tadqiqiot parklari texnik 
prototiplardan tashqarida ishlab chiqarishni ko‗paytirishga imkon beradigan ishlab 
chiqarish quvvatlarini yaratish imkoniyatini ta‘minlamaydi.