Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a. B., Ruzibayeva n. X., Аzimova r. I

§ 18.2. Venchurli moliyalashtirishda yuzaga keladigan innovatsion risklar va 
ularni boshqarish 
Innovatsion risklar, birinchi navbatda, tubdan yangi tovarlar, xizmatlarni ishlab 
chiqarishga investitsiya qilish, yangi texnologiyalarning rivojlanishi bilan bog‗liq 
bo‗lgan yo‗qotishlar ehtimoli, chunki ularning yangiliklari va farqlari tufayli yakuniy 
iste‘molchini topa olmaydilar. Shu bilan birga, har bir innovatsion loyihaning o‗ziga 
xos xavf-xatar turlari mavjud, ular loyihaning bosqichlariga, o‗ziga xoslik darajasiga 
va nihoyat, qamrov doirasiga bog‗liq. Venchur moliyalashtirish doirasida innovatsion 
loyihani amalga oshirishning 1-bosqichi loyiha g‗oyasini shakllantirish va loyihaga 
sarmoya kiritish to‗g‗risida qaror qabul qilish o‗rtasidagi vaqt oralig‗i sifatida ko‗rib 
chiqilishi kerak. Ushbu bosqichda quyidagi risklar yuzaga kelishi mumkin: 
- yangilik riski – ishlab chiqarilgan mahsulot yoki xizmatning mutlaqo yangi 
sifati analoglarning mavjudligi sababli yo‗q bo‗lib ketish xavfi. Shuning uchun 
bunday mahsulotlar uchun bozorni oldindan baholash juda muhim va ixtiro qilingan 

---

368 
mahsulot (xizmat) ning asosiy parametriga almashtiriladigan mahsulotlar yo‗qligiga 
ishonch hosil qilish kerak. 
- asoslanganlik riski – bu mutlaqo yangi mahsulot, noqulayligi, yuqori narxi, 
unga ehtiyojning yetishmasligi va boshqalar tufayli butunlay talab qilinmaydigan 
bo‗lib qolishi mumkin bo‗lgan holat. 
- egalik qilish riski – bu investitsiyalarni oluvchilar o‗z g‗oyalarini 
investorlarga topshirish vaqtida, ixtirochining ma‘lumot va qonuniy qobiliyatsizligi 
tufayli mulkka investorga o‗tish imkoniyati bilan bog‗liq bo‗lgan risk. 
Innovatsion risklarni boshqarish riskning boshlang‗ich darajasini maqbul 
darajaga tushirishga yo‗naltirilgan aniq innovatsion korxona uchun iqtisodiy jihatdan 
samarali tavsiyalar va tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishni o‗z ichiga oladi. 
Innovatsion loyihani venchur moliyalashtirish jarayonida ushbu risklarni 
boshqarish quyidagi vazifalarni o‗z ichiga oladi
119
: 
1) innovatsion loyiha xavfini baholashning mavjud usullarini ko‗rib chiqish; 
2) innovatsion loyihaning mumkin bo‗lgan xavflarini aniqlash; 
3) loyiha xavflarini sifatli va miqdoriy baholash; 
4) xavflarni kamaytirish va tekislash; 
5) yuzaga keladigan xatarlarni boshqarish va monitoring qilish. 
Risklarni boshqarish, risklarni baholash, innovatsion korxonaning potensiali va 
faoliyat ko‗rsatadigan muhitini texnik, texnologik va iqtisodiy tahlil qilish, biznes 
uchun amaldagi normativ-huquqiy bazani, tahlilning iqtisodiy va matematik usullari 
va boshqa tadqiqotlar natijalariga asoslanadi. Risklarni boshqarish innovatsion firma 
uchun quyidagi imkoniyatlarni yaratadi: 
 kompaniya uchun salbiy voqealar bilan bog‗liq yuzaga kelishi mumkin bo‗lgan 
vaziyatlarni, risk bilan bog‗liq vaziyatlarni, natijada maqsadlariga erisha olmagan 
vaziyatlarni aniqlash; 
 istalmagan voqealar bilan bog‗liq bo‗lishi mumkin bo‗lgan zararning 
xususiyatlarini olish; 
119
D. M. Minnulina, Yu. N. Zatsarinnaya. Upravleniye riskami kak faktor effektivnosti innovatsionnix 
proyektov//Vestnik Kazanskogo texnologicheskogo universiteta. T. 17. № 10. 2014. 

---

369 
 qarorni tayyorlashda oldindan rejalashtirish va kerak bo‗lganda riskni maqbul 
darajagacha kamaytirish choralarini ko‗rish; 
 qaror qabul qilishda, dastlabki baholash va risklarni boshqarish bilan bog‗liq 
harajatlarni hisobga olish; 
Risklarni boshqarish deganda, noto‗g‗ri qaror qabul qilish xavfini kamaytirish 
va tadbirkor tomonidan qabul qilingan qarorlarni amalga oshirish jarayonida noxush 
rivojlanishning mumkin bo‗lgan salbiy oqibatlarini kamaytirishga qaratilgan 
faoliyatni tayyorlash va amalga oshirish jarayoni tushuniladi. 
Innovatsion 
korxonada 
risklarni 
boshqarish 
qabul 
qilinadigan 
risk 
tushunchasiga asoslanadi, bu bizga xavf darajasiga oqilona ta‘sir ko‗rsatish va uni 
korxona uchun maqbul qiymatga yetkazish imkonini beradi. Albatta, ehtimol yuzaga 
kelishi mumkin bo‗lgan risk haqida bilish juda muhim, ammo uning innovatsion 
korxona natijalariga ta‘sirini aniqlash, voqea ro‗y berishi ehtimolini va uning 
kompaniyaning iqtisodiy ahvoliga qanday ta‘sir qilishini aniqlash muhimroqdir. 
Innovatsion faoliyatni amalga oshirishda riskni boshqarishning konseptual 
yondoshuvi – bu xatarli vaziyatda ushbu faoliyatning mumkin bo‗lgan oqibatlarini 
aniqlash; xatarlar ta‘sirining oldini olish, oldini olish yoki kamaytirish choralarini 
ishlab chiqish; faoliyatni xavf-xatarlarga moslashtirishning bunday tizimini amalga 
oshirish, uning yordamida nafaqat salbiy ehtimoliy natijalar zararsizlantirilishi yoki 
qoplanishi, balki innovatsion faoliyatdan yuqori tadbirkorlik daromadlari olish 
imkoniyati maksimal darajaga ko‗tariladi. 
Risklarni boshqarish korxona faoliyatidan alohida ko‗rib chiqilishi mumkin 
emas, chunki u ushbu faoliyatning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi, risklarni 
boshqarish innovatsion maqsadlarga erishishda boshqaruv tuzilmalariga yordamdir. 
Risklarni boshqarish tashkilotdan qo‗shimcha harajatlarni talab qiladi, ammo ular 
oqilona risklarni boshqarish orqali olinadigan qo‗shimcha foyda bilan qoplanadi. 
Korxonalar jarayonida risklarni boshqarish ma‘lum prinsiplarga asoslanadi, 
ularning asosiylari 18.2-rasmda keltirilgan. Muayyan prinsiplarning ustuvorligi 
to‗g‗risida gapirish juda qiyin, chunki risklarni samarali boshqarish uchun rasmdagi 
barcha tamoyillarga rioya qilish kerak. 

---

370