Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a. B., Ruzibayeva n. X., Аzimova r. I

Ishlab chiqarish riski - bu ishlab chiqarish jarayonida kamchiliklarni yuzaga 
kelish riski. Bu ishlab chiqarish davomiyligining buzilishida, ob‘ektning loyihaviy 
quvvatga erishmasligida, qo‗shimcha ishlab chiqarish harajatlarida namoyon bo‗ladi. 
Ishlab chiqarish riskining bir turi bu texnologik riskdir. Bu risklar ta‘minotdagi 
uzilishlar, resurs zahiralarining yetishmasligi, xom ashyo sifatining pastligi, transport 
masalalari va boshqalar sabab kelib chiqadi. Ishlab chiqarish harajatlarining yuqori 
darajasi harajatlarni xato hisoblash, xom ashyo va boshqa resurlar miqdori va sifatiga 
ma‘lum talablarni aniq emasligi natijasida bo‗ladi. 
Boshqaruv riski - bu ishlab chiqarish riskining bir turi, boshqaruvchi 
shaxsning tajriba va malakasini yetarli darajada emasligi natijasida ro‗y beradi. 
Ayrim hollarda, boshqaruv riski deganda, loyiha faoliyatining barcha faza va 
bosqichlaridagi menejment darajasining pastligi va xatolari bilan bog‗liq risklar 
tushuniladi.
Sotish riski - bu loyiha mahsuloti sotish xajmining va shu mahsulot baxosining 
kamayish riskidir. Sotish riski bozor kon‘yunkturasining o‗zgarishi, marketing yoki 
baho riski deb ham ataladi. Sotish riski, ayniqsa bahoni taxmin qilish ancha qiyin 
bo‗lgan, yangi mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‗liq loyihalarda yuqori bo‗ladi. 
Moliyaviy risk. Bu riskning loyiha faoliyatidagi asosiy turlari: kredit riski; 
valyuta riski; foiz stavkasini o‗zgarish riskidir. Kredit riski – bu loyihani amalga 
oshirayotgan tashkilotning kreditor bankka kredit shartnomasi bo‗yicha to‗lov 
majburiyatlarini to‗liq yoki umuman to‗lay olmaslik riski. Bu risk asosan loyihani 

---

408 
moliyalashtirishda loyihani kreditlovchi bankning riskidir. Valyuta riski – bu risk 
loyiha mahsuloti mahalliy bozorda sotilganda va xokimiyat mahsulotni milliy 
valyutada sotilishini talab qilayotgan paytda yuqori bo‗ladi. Bu risk loyiha 
mahsulotini sotishdan olinadigan valyuta bilan kredit valyutasi bir xil bo‗lmagan 
hollarda yuzaga keladi. Foiz stavkasining o‗zgarish riski – bu risk kredit resurslari 
o‗zgaruvchan stavkada qo‗llanilganda ro‗y beradi. Bunday resurslarni jalb qilishda 
loyihada qo‗llanilgan kapital qiymatining oshishi va mahsulot rentabelligining 
kamayish xavflari mavjud bo‗ladi. 
Mamlakat riski – bu tashqi loyiha risklariga tegishli bo‗lib, uning mazmuni 
shundaki, loyiha amalga oshirilayotgan mamlakatning ijtimoiy-siyosiy jarayonlari va 
davlatning siyosati loyiha faoliyati uchun jiddiy qiyinchiliklar yaratishi va hatto 
loyihani barbod qilishi ham mumkin. Mamlakat riskining omillari: markaziy va 
mahalliy xokimiyatlarning harakati, urushlar, ish tashlashlar, terrorchilik harakatlari 
va boshqalar bo‗lib bular loyiha ishtirokchilari ta‘siri doirasidan tashqarida bo‗ladi. 
Davlatning siyosati bilan bog‗liq mamlakat risklarini shartli ravishda ikkita guruhga 
bo‗lish mumkin: siyosiy va iqtisodiy. Siyosiy mamlakat riski – hukumatning chet el 
investorlari va kreditorlari ishtirokidagi loyiha faoliyatini to‗xtatish yoki cheklashga 
qaratilgan harakati bilan bog‗liq. Bularga foydani boshqa mamlakatga olib o‗tishdagi 
ta‘qiqlashlar va cheklashlar, chet el kapitali uchun avval yaratilgan imtiyozlardan 
mahrum qilish, konsepsiya va litsenziyalarni qaytarib olish va boshqalar kiradi.