Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a., Omonov a. A., Xaydarov z. Sh., Niyozov z. D. Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish

3.2. Tijorat banklari aktiv va passivlarini boshqarish usullari

TBAPBda bir necha usullari va yoʻllaridan foydalaniladi, ularning asosiylari quyidagilardan iborat:

• 
  fond usuli;
  

• 
  muddatlar boʻyicha taqsimlash usuli;
  

• 
  gep-tahlili;
  

• 
  xedjirlash;
  

• 
  sekyuritizatsiyalash.
  

Aktivlar va passivlarni soʻndirish muddatlari boʻyicha boshqarish (fond usuli) BAPBning klassik usul hisoblanib, bank passiv operatsiyalar natijasida jalb qilingan moliyaviy resurslarni muddati boʻyicha risksiz aktivlar va riskli aktivlarga joylashtiradi. Bank mijozdan yillik 12 foiz toʻlov asosida 50 mln. soʻmni 6 oylik muddatli depozitga, 0 foiz toʻlov asosida 40 mln soʻmni talab qilib olingunicha saqlanadigan (muddasiz) depozitga qabul qildi. Bu jarayon bank balansida quyidagi koʻrinishda aks ettiriladi:

3.2.1-jadval


Jalb qilingan depozitlarni muddati boʻyicha joylashtirish

Aktiv	Summa		Passiv	Summa
Kassa	40	000 000,0	Muddatsiz depozit	40	000 000,0
Bank vakillik hisob	50	000 000,0	Muddatli depozit	50	000 000,0
varagʻi
Balans	90	000000,0		90	000000,0

Bank balansining passividagi 50 mln. soʻmni yillik 16 foiz toʻlov asosida 6 oy muddatga riskli aktivga joylashtirganda TBAPBning fond usuli qoʻllaniladi. Bunday holatda, TBAPBning fond usuli oʻzining ijobiy samarasini beradi, chunki

28
6 oy muddatga riskli aktivga joylashtirilgan 50 mln. soʻm boʻyicha majburiyatni bajarish 6 oydan soʻng sodir boʻladi.

Shu davr ichida bank 4 foiz (4=16-12) bank marjasini olish imkoniyatiga ega boʻladi. Bu yerda bank uchun risk darajasi unchalik yuqori emas, chunki bank kreditga bergan 50 mln. soʻmning manbasi muddatli depozit boʻlib, bank depozitning sohibiga ushbu summani 6 oydan keyin qaytarish majburiyatini olgan.

3.2.2-jadval
Jalb qilingan depozitlarni muddati boʻyicha joylashtirish