Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

6.4. Zaruriy tanlanma to‘plam hajmini aniqlash 
Tanlab kuzatish usulining qo‘llanilishida xato chegaralanadigan bo‘lsa zaruriy 
tanlama to‘plam xajmini oldindan aniqlash muhim ahamiyatga egadir. Chunki, zaruriy 
to‘plam xajmini oldindan aniqlanilishi yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan xatoni 
chegaralash imkonini beradi.
Zaruriy tanlama to‘plam xajmi bizga ma’lum bo‘lgan tanlash usullarida 
qo‘llaniladigan chegaralangan xatoni aniqlash uchun foydalaniladigan formulalar 
yordamida osongina aniqlaniladi. 
Tasodifiy va mexanik tanlash usulida: 
Ma’lumki, chegaralangan xato qaytarilgan tasodifiy tanlash usuliga asosan 
quyidagi formula yordamida aniqlaniladi 
n
t
х
2



Formulaning har ikkala tamonini kvadratga ko‘tarish va ayrim algebrik 
o‘zgartirishlardan keyin zaruriy tanlama to‘plam hajmi (n) quyidagi ko‘rinishiga 
keladi: 
x
t
n
2
2
2



Qaytarilmagan usulda esa, chegaralangan xato: 





 


N
n
n
t
х
1
2

bu yerda 
2
2
2
2
2
t
t





N
N
n
x
Qolgan usullar uchun ham hech qanday qiyinchiliksiz, zaruriy tanlanma to‘plam 
hajmi aniqlanilishi mumkin. 
Tipik tanlashda: 
х
t
n
2
2
2



(Qaytarilgan usul) 
2
2
2
2
2
i
i
t
N
N
t
n





(Qaytarilmagan usul) 

---

82 
Uya (seriya)li tanlashda: 
2
2
2



t
n
(Qaytarilmagan usul) 
Belgining hissasi uchun zaruriy tanlama to‘plam hajmini aniqlashda esa 
belgining hissasi uchun chegaralangan xatoni aniqlashda qo‘llaniladigan 
formulalardan foydalaniladi.