Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

Asosiy vositalar (av) bilan ta’minlanganlikni 
ifodalovchi ko‘rsatkichlar va ularni aniqlash yo‘llari 
Ko‘rsatkichlar tizimi 
Fond bilan
qurolanganlik 
darajasi (Fq) 
Natijaning 
(mahsulot, 
tovar oboroti va h.k.) 
fondliligi (Flik) 
O‘z 
mablag‘larining 
AVlar bilan ta’minlan-
ganligi (O‘zt) 
soni
Xodimlar
100
qismi
faol
Av.
F


q
Q
AV

 lik
F
m
O'
AV
zt
O'

Xodimlarning AV. 
bilan qay darajada 
qurollanganligini, 
ya’ni 1 xodimga 
qancha AV. to‘g‘ri 
kelishini ifodalaydi. 
Natija, ya’ni mahsulot, 
tovar oboroti, foyda kabi 
ko‘rsatkichlarning 1 so‘m 
miqdorida 
to‘g‘ri 
keladigan AV. qiymati-ni 
ifodalaydi. 
O‘z mablag‘larining 1 
so‘miga qancha AV lar 
to‘g‘ri kelganligini. Bu 
ko‘rsatkich 1 dan kam 
bo‘lsa (O‘zt < 1) yaxshi. 
Agar O‘zt > 1 bo‘lsa 
korxona bankrot bo‘ladi. 
 
13.3.4. Korxonalarning asosiy vositalardan foydalanish
samaradorligining statistikasi 
 
Korxonalar mavjud asosiy vositalardan samarali foydalanishlari lozim. 
Ayniqsa bu narsa hozirgi bozor munosabatlari sharoitida qo‘shimcha mablag‘ 
sarflamasdan ko‘proq mahsulot chiqarishga, pirovard natijada foydaning ko‘payishiga 
olib keladi. Demak, asosiy vositalar har bir so‘miga qancha mahsulot ishlab 
chiqarganlik ko‘rsatkichi, muhim ko‘rsatkichlardan biridir. Bu ko‘rsatkich ishlab 
chiqarilgan mahsulot (bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat) summasini asosiy vositalar 
o‘rtacha qiymatiga AV bo‘lib topiladi. 
A.V.Q =
V
A
Q

Lekin umumiy xulosa chiqarish uchun boshqa ko‘rsatkichlarni ham hisoblab, 
tahlil qilish lozim.
Korxona asosiy vositalarning daromadliligi ma’lum davrda olingan daromad 
summasining, asosiy vositalar o‘rtacha qiymatiga nisbatan hisoblanadi. 
A.V.D =
V
A
Daromadlar
.
100


---

178 
Asosiy vositalarning foydalilik (rentabellik) ko‘rsatkichi foyda (F) summasini, 
asosiy vositalar o‘rtacha qiymatiga nisbatan aniqlanadi. 
A.V.R =
V
A
foyda
.
100

Asosiy vositalar foydalanish samaradorligi ko‘rsatkichlari va ularni hisoblash 
yo‘llari quyidagi sxemada ko‘rsatilgan