Samarqand iqtisodiyot va servis instituti servis fakulteti marketing kafedrasi

Kurs ishining predmeti: Kurs ishining predmeti korxonada marketing tadqiqotlarini sifatli olib boorish jarayonini o’rganish vu bu jarayonda qo’llanildaigan usul va konsepsiyalarni qo’llashni o’rganish.
Kurs ishining obeketi: Tadqiqot ob'ekti "Transavtotreyd" MCHJ
Kurs ishining tarkibi. Kurs ishi tarkiban kirish, 4 ta bob, xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar roʼyxati, shuningdek, ilovalardan iborat. Ishning tarkibi uning maqsadi va yoʼnalishlarini ifodalaydi.

1. 
   O‘tkazish shakli bo‘yicha kuzatish usullarining tasnifi
   

Kuzatuv - bu odamlarning xulq-atvor modellarini, ob’ektlarni va voqealarni ishlab chiqish variantlarini tegishli ma’lumotlarni olish uchun tizimli ravishda ro‘yxatdan o‘tkazish. Kuzatuvchi, qoida tariqasida, xatti- 209 harakatlarini kuzatilayotgan odamlarga savol bermaydi va ular bilan aloqa qilmaydi. Ma’lumot to‘g‘ridan-to‘g‘ri kursda yoki o‘tmishdagi voqealar yozuvlarida saqlanishi mumkin.
Kuzatuv maqsadlari bo‘yicha quyidagi vazifalarni bajarib keladi: - bevosita o‘rganilayotgan jarayon, hodisa, vaziyat (sifat tahlili uchun) jarayonida axborot to‘plash vositasi. Masalan, xaridor tomonidan mahsulotni tanlash jarayonini o‘rganish;
- ob’ekt haqida dastlabki g‘oya uchun ma’lumot to‘plash vositasi (tadqiqot predmeti haqida aniq tasavvur mavjud bo‘lmaganda va uning maqsadi muammoni aniqlash va ishchi gipotezalarni shakllantirishdan iborat bo‘lsa).
- boshqa ma’lumot yig‘ish usullari orqali olingan ma’lumotlarni tasdiqlash uchun ma’lumot yig‘ish vositasidir. Misol uchun, anketa savoliga respondent ma’lum javob bersada, real vaziyatda respondent boshqacha harakat qilishi mumkin, bunday kuzatish natijasi savolga berilgan javoblarning ishonchliligi va tadqiqot vositasi sifatida anketaning to‘g‘riligiga shubha tug‘diradi;
- hodisa yoki vaziyatning tarqalishini tavsiflash uchun ma’lumot to‘plash vositasi (chakana savdo do‘konidagi tovarlar assortimenti, tovar markasini tanlash).
- odamlar eslashni istamaydigan (yoki eslay olmaydigan) iste’molchilarning xatti-harakatlari haqida ma’lumot to‘plash uchun vositasi;
- tajriba tadqiqotlarida, ayniqsa so‘rov usuli bilan birgalikda ma’lumotlarning sifat xususiyatlarini aniqlash uchun vositasi. Kuzatish tuzilgan yoki tuzilmagan, yashirin va ochiq, tabiiy yoki sun’iy muhitda o‘tkazilishi mumkin. Strukturaviy kuzatishda kuzatuvchi oldindan kuzatuv ob’ekti va kuzatish natijalarini baholash usullarini aniqlaydi.
Bu kuzatuv natijalarini buzish ehtimolini kamaytiradi va ma’lumotlarning ishonchliligini oshiradi. Strukturalanmagan kuzatishda kuzatuvchi, uning nuqtai nazaridan, tadqiqot predmetiga tegishli bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha jihatlarini qayd qiladi. Bu usul tadqiqot muammosi hali shakllanmaganida va muammoning asosiy tarkibiy qismlarini aniqlashtirish va gipotezalarni ishlab chiqish uchun ma’lum kuzatuv moslashuvchanligi zarur bo‘lganda qo‘llaniladi. Tadqiqot uchun ko‘proq mos keladi.
Yashirin kuzatuv ostida respondentlar kuzatuv ob’ektiga aylanganini bilishmaydi va o‘zini tabiiy tutishadi. Ochiq kuzatuvda respondentlar ular kuzatilayotganini bilishadi. Jonli kuzatuv kuzatiladigan ob’ektning xulq-atvori haqiqiy iste’molchilarning xulq-atvoriga yaqinroq bo‘lganda, kuzatiladigan ob’ektga tanish muhitda amalga oshiriladi. Ammo, bunda kerakli vaziyatning vujudga kelishini kutish kerak, boshqa sharoitda esa kuzatilgan ob’ektning xatti
- harakatini o‘lchash va baholash qiyin. Sun’iy sharoitda kuzatuv sun’iy ravishda yaratilgan muhitda, masalan, oziq
-ovqat mahsulotlarini sinash markazining oshxonasida amalga oshiriladi. O‘tkazish usuli bo‘yicha kuzatish usullarining tasnifi quyidagicha: shaxsiy, texnik vositalardan foydalangan holda, audit, kontentni tahlil qilish, izlarni tahlil qilish. Shaxsiy kuzatuv yordamida kuzatuvchi ob’ekt bilan sodir bo‘lgan barcha hodisalarni, ular sodir bo‘lganda yozib oladi. Texnik vositalardan foydalangan holda kuzatishda natijalar texnik asboblar (audiometr, turniket, shtrix-kodlash tizimi, reaktsiya analizatorlari va boshqalar) bilan qayd qilinadi. Iste’mol zaxiralarini tekshirganda, tadqiqotchi mahsulotning markalari va qadoqlanishini respondentning uyida qayd qiladi, ularni qabul qilish va iste’mol qilishni ta’riflaydi.
Kontentni tahlil qilish - bu aloqa parametrlarining ob’ektiv, tizimli va miqdoriy tavsifi. Kontentni tahlil qilish ob’ektlari sifatida so‘zlar va iboralar, mavzular, joy va vaqt parametrlari (paydo bo‘lish chastotasi) va munosabatlar ishlatilishi mumkin. Bunday holda, kompyuterlar kodlash va guruhlash uchun ishlatiladi. Izlarni tahlil qilish - bu texnik unda ma’lumot yig‘ish jismoniy asoslar yoki o‘tgan voqealar dalillari asosida amalga oshiriladi. Bu muzeylarning turli zallaridagi pol holati tahlili, jurnallar sahifalarida turli barmoq izlari soni, mashinalarda radio qabul qiluvchilarni sozlanishi, ishlab chiqarilgan yili va to‘xtash joyidagi avtomobillarning holati tahlili bo‘lishi mumkin. joylar (ularning egalarining daromad darajasini baholash uchun) va boshqalar.
Oddiy kuzatish - bu dunyo haqida ma’lumot olish, dunyoni bilish usuli bilan bog‘liq bo‘lgan odamlarning ixtiyoriy faoliyati (falsafachilar uchun kuzatish - bilish jarayonining boshlang‘ich bosqichi: idrok etish va kuzatishdan boshlab tavsiflash, taxmin qilish, uni asoslash va tekshirishgacha).
Ilmiy kuzatish oddiy kuzatishdan maqsadliligi (tadqiqotning belgilangan maqsadlari uchun aniq ma’lumot olish niyati), izchilligi, muntazamligi va nazorat tartibining mavjudligi bilan farq qiladi. Biroq, "kuzatish" atamasi hali aniq ma’noga ega emas. Ba’zi ijtimoiy fanlarda (sotsiologiya, statistika, demografiya) kuzatish har qanday dala tadqiqoti protsedurasi (shu jumladan so‘rovnoma), ya’ni ikkilamchi manbalardan ma’lumotlarni olish bilan bog‘liq bo‘lmagan har qanday protsedura sifatida tushuniladi.
Kuzatish usullarini qiyosiy baholash. Kuzatish usullari standartlashtirish darajasi, ochiqligi, tabiiy sharoitda qo‘llanilishi, kuzatish buzilishi, o‘lchov va tahlilning buzilishi va boshqalar bo‘yicha taqqoslanadi. SHaxsiy kuzatish - bu moslashuvchan kuzatuv usuli bo‘lib, u har xil parametrlarda kuzatishga imkon beradi. holatlar soni. Juda kam sonli marketing tadqiqotlari faqat ma’lumotni ishlab chiqarish uchun kuzatish texnikasiga tayangan.
Kuzatish usullarining afzalliklari. Asosiy afzallik shundaki, ular maqsadli yoki afzal qilingan xatti
-harakatlar haqida emas, balki haqiqiy xatti
-harakatlarni baholashga imkon beradi. Ro‘yxatga olish va ovoz berish tartib
- qoidalarining buzilishi minimallashtiriladi.
Ma’lumotlarning ayrim turlarini faqat kuzatish orqali olish mumkin. Kuzatish usullarining kamchiliklari. Eng jiddiy kamchilik shundaki, kuzatilgan xatti-harakatlarning sabablarini aniqlab bo‘lmaydi, chunki uning motivlari, e’tiqodi, munosabati va afzalliklari haqida hech narsa ma’lum emas. Kuzatuvchining tanlab idrok etishi (kuzatuvchining ob’ektni idrok etishidagi xato) ma’lumotlar xatosiga olib kelishi mumkin. Kuzatuv ko‘p vaqt va pul talab qiladi. Ba’zi hollarda kuzatuv usullaridan foydalanish axlq-etik qoidalariga to‘g‘ri kelmasligi mumkin.
Kuzatish jarayonining bosqichlari Kuzatish usullari yordamida marketing tadыiыotlarini amalga oshirishda odatda uyidagi boqichlar ajratiladi:
1.Kuzatishning maqsad va vazifalarini belgilash.
2. Kuzatish ob’ekti va predmetining ta’rifi. Kuzatish ob’ekti shaxs, uy xo‘jaligi, tashkilot bo‘lishi mumkin, kuzatish predmeti esa ob’ekt xattiharakatlarining bir yoki bir nechta jihatlari bo‘lishi mumkin: ob’ektning og‘zaki va boshqa turdagi reaksiyalari, o‘rganilayotgan shaxslar tushadigan muayyan vaziyatlar, mahsulot siyosati, reklama kampaniyasi, raqobatchilarning narxlari va hokazo. Ushbu usul bilan jarayonlar ham o‘rganilishi mumkin, ya’ni mijozlar oqimi, qurilmalar, mashinalar va boshqalardan foydalanish, sotish dinamikasi va boshqalar.
3. Kuzatish joyi va vaqtini tanlash, kuzatuv muhitiga kirib borishni ta’minlash. Belgilangan vazifalarga muvofiq, kuzatish joyi va vaqtini aniqlash kerak. Kuzatish joyini aniqlagandan so‘ng, tanlangan vaqtda unga kirishni ta’minlash, tanlangan muassasalar rahbariyatidan ruxsat olish kerak. Laboratoriya va dala kuzatuvlarini o‘tkazishda tadqiqotchilar va savdo do‘konlari ma’muriyati va xodimlari o‘rtasida yaqinroq hamkorlik talab qilinishi mumkin, buning uchun tegishli muvofiqlashtirish zarur.
4. Kuzatish shaklini tanlash. Kerakli ma’lumotlarni to‘plashni eng samarali ta’minlaydigan kuzatish shaklini aniqlash uchun tadqiqotchining ehtiyojlariga mos ravishda tanlash mezonlarini aniqlash kerak.
5. Kuzatish tartibini ishlab chiqish. Kuzatish tartibini ishlab chiqish - bu kuzatish birliklari va ko‘lamini o‘z ichiga olgan va "Nimani kuzatish kerak?" degan savolga javobni o‘z ichiga olgan tizimni ishlab chiqish.
6. Kuzatish natijalarini qayd etish va ularni tekshirish blankalarini ishlab chiqish. Bu marketing tadqiqotlarida muhim qadamdir. Kuzatuv ma’lumotlarni yig‘ish jarayonini ba’zi bir ko‘rsatkichlarni standartlashtirish talab qilinadi. Ma’lumotlar ichki izchil bo‘lishi kerak. Kuzatishlar natijalarini qayd etishning standartlashtirilgan shakli ma’lumotlarning solishtirilishini ta’minlaydi, qayd etish tezligi va aniqligini oshiradi, ma’lumotlarni qayta ishlashni osonlashtiradi.
7. Ijrochilar uchun ko‘rsatmalar tayyorlash, kuzatuvchilarni jalb qilish va trening o‘tkazish.
8. Joylarda ma’lumot to‘plash va kuzatuvchilar ishini nazorat qilish. Kuzatish natijalarini qayd etishning asosiy talabi shundan iboratki, yozuv kuzatuv joyida va kuzatilayotgan hodisa vaqtida saqlanishi kerak.
9. Kuzatish natijalarini qayta ishlash va tahlil qilish. Qabul qilingan ma’lumotlarni qayta ishlash va talqin qilish an’anaviy usullar bilan ham amalga oshirilishi mumkin - olingan empirik ma’lumotlarni mantiqiy umumlashtirish, xulosalar chiqarish va kompyuterlar yordamida olingan ma’lumotlar massivlarini qayta ishlash usullari.
10. Hisobotni tayyorlash. Kuzatuv hisoboti odatda quyidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi: kuzatish ob’ekti, predmeti, vaqti, joyi, holatlari; kuzatish usuli va kuzatuvchining roli; kuzatilgan shaxslar, ijtimoiy guruhlarning xususiyatlari, ularning muloqot qilish usullari va muayyan vaziyatlardagi faoliyati; axborotni tahlil qilish, kuzatuvchining mulohazalari; kuzatish jarayonida olingan ma’lumotlarni amaliyotda qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar, olingan natijalarning ishonchliligini baholash. Kuzatuv usulida tanlama guruh Ko‘pgina marketing tadqiqotlarining maqsadi bozor bo‘icha umumiy parametrlari to‘g‘risida ma’lumot olishdir. Umumiy to‘plam (qo‘plik) - bu ma’lumot to‘planishi kerak bo‘lgan tadqiqot guruhi. Umumiy to‘plam parametrlari to‘g‘risida ma’lumotni to‘liq ro‘yxatga olish, kuzatish yoki namunadan olish mumkin. Axborotni ro‘yxatga olish – bosh to‘plamning barcha elementlari haqida ma’lumot to‘plash. Tanlama guruh - bu tadqiqotda qatnashish uchun tanlangan bosh to‘plamning bir guruhi. Namunaviy xarakteristikalar (statistika) umumiy to‘plam parametrlarini tavsiflash uchun ishlatiladi, ya’ni sotuvchi, tanlama guruh bo‘yicha olingan ma’lumotlarga asoslanib, umumiy to‘plam parametrlari to‘g‘risida xulosa chiqaradi. Tanlama guruhni hisoblash. Bosh to‘plamning barchasi o‘rganish qimmat va ko‘p vaqt talab etadi. Agar to‘plam yirik bo‘lsa (ko‘pchilik iste’mol tovarlari xaridorlari), ro‘yxatga olish haqiqiy emas. Sanoat tovarlarini (aholi sonining kamligi va tovarlarning xarakteristikasida sezilarli farqlar) o‘tkazilgan so‘rovnomalarda ro‘yxatga olish muhim bo‘lishi mumkin. Kuzatish, agar o‘lchash natijasida tanlangan elementlar yo‘q qilingan yoki shikastlangan bo‘lsa namunalarni sinash jarayonida iste’mol qilish tavsiya etiladi. Kuzatish alohida holatlarni tahlil qilish uchun ajralmas hisoblanadi.

2.