Sana 20 yil. Ko’rdim matibdo’ Mavzu: To’g’ri chiziqli tekis harakatda tezlik

Aniq o`lchashlarga ko`ra, molekulalarning o`lchami d<sub>0</sub>=10<sup>-10</sup>-10<sup>-8</sup> m tartibda bo`ladi.
Atom va molekulalar borligining garchi bilvosita bo`lsa ham birinchi isbotini ingliz olimi D.Dalton bergan.
Dalton doimiy nisbatlar qonunini topgan.Bu qonunga muvofiq har qanday kimyoviy birikmalar hosil bo`lishida reaksiyaga kirishuvchi moddalarning massalari tayinli bir nisbatda bo`ladi.Masalan,vodorod va kisloroddan suv hosil bo`lishida reaksiyaga kirishgan vodorod va kislorod gazlari massalarining nisbati hamisha 1:8 ga teng.Bu faktni tushunish uchun suvning nihoyatda mayday zarrasi,ya`ni suv molekulasi hosil bo`lishida vodorodning tayinli bir miqdordagi atomlari kislorodning tayinli miqdordagi atomllari bilan qo`shiladi, deb faraz qilishga to`g`ri keladi.Suv molekulasi vodorodning ikki atomi va kislorodning bir atomidan iborat.
Suyuq va qattiq holatdagi moddalar molekulalarining konsentratsiyasi 10²⁷-10³⁰ m^-3, gazlar,masalan,havo molekulalarining konsentratsiyasi normal sharoitda (0⁰C temperatura va 1,013*10⁵ Pa bosimda) 2,7*10²⁵ m^-3 ga teng.

Bitta molekulaning massasi m₀=10^-27 kg 10^-25kg atrofida bo`ladi.

Halqaro kelishuvga muvofiq,massaning atom birligi qilib uglerod atomi ¹²₈C massasining 1/12 qismi qabul qilingan. m₀c=1,992*10^-26 kg ekanligi ma`lum.U holda massaning atom birligi m₀c/12=(1,992*10^-26/12) kg=1,66*10^-27kg.
1m.a.b.=1,66*10^-27 kg.

Modda molekulasi massasining m.a.b. da ifodalangan qiymati nisbiy molekulyar massa deb ataladi va M_r bilan belgilanadi. Demak,nisbiy molekulyar massa-bu molekula massasining m.a.b. da aniqlanadigan son.Shunga o`xshash,atom massasining m.a.b. da aniqlangan qiymati nisbiy atom massa deb ataladi va A_r bilan belgilanadi.

Berilgan:	Asosiy formula:	Hisoblash:
V=1 l=10^-3 m^3 n=3,7*10^28 m^-3 Topish kerak: N-?	n=N/V dan N=nV	N=(3,7*10^28 m^-3)*( 10^-3 m^3)=3,7*10^25 Javob: N=3,7*10^25

2-mashq.

Berilgan:	Asosiy formula:	Hisoblash:
V=1 sm^3=10^-6 m^3 m=3*10^-26 kg ρ=10^3 kg/m^3 Topish kerak: N=?	m=ρV N=m/m0	M=10^3*10^-6kg=10^-3 kg N=(10^-3)/(3*10^-26)=3,3*10^29 Javob: N=3,3*10^29

Uyga vazifa: Masalalarni ishlab kelish, mavzuni o’qib kelish
Sana ____ ______ 20___-yil. Ko’rdim MATIBDO’ ______________


Mavzu: Temperatura

Selsiy shkalasidagi qiymatga teng.Selsiy shkalasidagi t temperatra va Kelvin shkalasidagi T temperaturlar orasidagi munosabat: t=0⁰C da T=273⁰K bo`ladi. Bunda T=t+273 boladi.Masalan,T=0 K bo`lgan holatda t=0-273=-273 ga teng bo`lishi kerak.

Aks holatda esa t=T-273 bo`ladi.Masalan, T=10 K Kuch guruhigа