Saodat toxirovna toshaliyeva r e k r u t m e n t

13-BOB. REKRUTING KOMPANIYALARNING TURLARI 
13.1. Rekruting agentliklari tasnifi
Rekrutment infratuzilmasining rivojlanishi bir qator belgilar bo‘yicha 
tasniflanishi mumkin bo‘lgan rekruting agentliklarining ma'lum bir 
tuzilmasining shakllantirishga yordam berdi: 
1) hajmi bo‘yicha: 
- katta; o‘rta; kichik. 
2) faoliyat geografiyasi bo‘yicha: 
- xalqaro; hududlararo; mahalliy. 
3) tarkibi bo‘yicha: 
- keng qamrovli xizmatlarni ko‘rsatadigan agentliklar (xodimlarni 
izlash va saralash, qo‘shimcha xizmatlar); tarmoq agentliklari 
(agentliklarning yagona sherik tarmog'i; mintaqaviy filiallarga ega bosh 
agentlik); saralash agentliklari (filial va bo‘linmalar tarmog'iga ega emas); 
4) xizmatlar uchun to‘lov turlari bo‘yicha: 
- bandlik agentliklari (nomzod tomonidan to‘lanadi); xodimlarni 
qidirish va saralash bo‘yicha agentliklar (buyurtmachi kompaniya 
tomonidan to‘lanadi). 
5) tarmoq ixtisoslashuvi bo‘yicha: 
- keng miqyosdagi agentliklar; ixtisoslashgan agentliklar. 
6) tanlangan xodimlarni yollash turi bo‘yicha: 
- doimiy ish uchun saralash agentliklari; vaqtinchalik ishga saralash 
agentliklari. 
7) xizmat turlari bo‘yicha. 
8) rekrutment texnologiyasi bo‘yicha: 
- standart qidiruv agentliklari (skrining agentliklari va klassik 
rekruting agentliklari); 
- to‘g'ridan-to‘g'ri qidiruv agentliklari. 
9) tanlanadigan xodimlar darajasiga ko‘ra: 
- Yuqori lavozimlarga va eksklyuziv mutaxassislarni tanlashga 
ixtisoslashgan kompaniyalar (Executive Search Agency) 
- O‘rta va past darajadagi personalni tanlashga asoslangan agentliklar. 
 
13.2. Yuqori lavozimlarga va eksklyuziv mutaxassislarni tanlashga 
ixtisoslashgan kompaniyalar (Executive Search Agency) 
Executive Search kompaniayalari - top-menejerlar va noyob 
mutaxassislarni izlash va jalb qilish, boshqaruv guruhlarini shakllantirishga 
ixtisoslashgan rekruting kompaniyasidir. 

---

198 
Bunday kompaniyalar deyarli hech qachon o‘zlarining bo‘sh ish 
joylarini e'lon qilmaydilar, balki to‘g'ridan-to‘g'ri nomzodlarni qidirishadi. 
Qoida tariqasida, faol ish izlamaydigan kuchli nomzodni aniqlash va ularni 
jalb qilish vazifalarini hal qilinadi. 
Executive Search texnologiyasidan asosida xizmat ko‘rsatgan 
birinchi kompaniya 1926 yilda Nyu-Yorkda tashkil etilgan (1998 yilgacha 
mavjud bo‘lgan) Thorndike Deland & Associates kompaniyasi hisoblanadi. 
ES kompaniyalarining o‘ziga xos xususiyatlari: 
1. Izlash ob'ekti. Haqiqiy ES-kompaniyalar mijoz uchun alohida 
ahamiyatga ega bo‘lgan strategik lavozimlar uchun menejerlarni topishga 
ixtisoslashadi. Agar qidiruv maqsadi kamdan-kam uchraydigan mutaxassis, 
o‘rta menejment, noyob maslahatchi yoki ijodiy ishchiga aylansa - bu, 
albatta, qidirish hisoblanadi, ammo ES emas. Shuningdek qidiruv 
texnologiyasi nafaqat top menejerlarni, balki boshqa mutaxassislarni ham 
topishga imkon beradi.
2. Ish texnologiyasi. ES kompaniyalarining boshqalardan farqi shuki, 
ular faoliyatida konsaltingning mavjudligi. Ularning ishi faqat qidirish, 
yollash va mehnat shartlarini muhokama qilish bilan cheklanmaydi. ES 
kompaniyasi mijozga o‘zi mavjud bo‘lgan barcha hududlaridagi bozor 
holati to‘g'risida maslahat beradi, ehtiyojlarni shakllantirishga, nomzodlar 
uchun vakolatlarni va talablarni tavsiflashga yordam beradi, menejerlarni 
professional baholaydi, direktorlar kengashlari va samarali boshqaruv 
guruhlarining tuzilishi va tarkibini shakllantiradi. Shu bilan birga, bunday 
kompaniyalarning asosiy maqsadi menejerni yollashdan iborat emas. 
Sababi, mijoz kompaniyaning top menejerga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda 
o‘z istiqbolli xodimini kerakli lavozimga ko‘tarishi maqsadga muvofiqroq 
bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, menejerga umuman ehtiyoj yo‘qolishi 
mumkin, chunki biznes muammolarini boshqacha hal qilish imkoni bo‘lishi 
mumkin. Bunday holatda ES kompaniyasi maslahatchisi, albatta, mijozga 
eng yaxshi variantni tavsiya qiladi, uning afzalliklari va unga bog'liq 
bo‘lgan xatarlar haqida aytib beradi. Advokatning ishiga juda o‘xshash. 
3. Mukofot tarkibi. Aksariyat ES kompaniyalari haqiqiy doimo 
oldindan to‘lov tizimi asosida faoliyat yuritadilar. Odatda ES agentligining 
mukofoti bir necha qismdan iborat bo‘ladi.
- birinchi qism dastlabki maslahat uchun majburiy oldindan to‘lov.
- ikkinchi qism ko‘rib chiqishga tavsiya etilgan nomzodlarning "qisqa 
ro‘yxati" taqdim etilganda to‘lanadi. 
- uchinchi qism menejerni yollagan taqdirda to‘lanadi.

---

199 
ESning dastlabki kunlarida agentlik komissiyalari nomzodlarning 
yillik ish haqining atigi 5 foizini tashkil etgan. Hozirgi kunda turli 
mamlakatlarda bu ko‘rsatkich 25-35% oralig'ida o‘zgarib turadi. 
ES sanoatida maslahatchi faqat etuk, boshqaruv masalalarini chuqur 
biladigan tajribali odam bo‘lishi kerak deb hisoblanadi. Shundagina u 
mijozlarga boshqaruv guruhlarini shakllantirish va kadrlar bo‘yicha asosiy 
qarorlarni qabul qilish bo‘yicha malakali maslahat bera oladi va nomzodlar 
uchun esa - menejerlik faoliyati masalalarida haqiqiy vakolatli shaxs bo‘la 
oladi.