Ш. А. Абдуллаева

Тарбия жараёнида халқ педагогикасидан фойдаланиш
 
Халқ доншмадлиги ва одобномасининг нодир соҳаси ўзбек халқ 
педагогикаси ижтимоий ва маиший-ахлоқияси бўлган томонларини, халқ 
оғзаки ижоди, ҳаётнинг ва маросимшуносликнинг етакчи шуностлик, 
ахлоқий таълимотни қамраб олганлиги билан асрлар давомида тўпланган бой 
тажрибаларидандир. У ахлоқий, фалсафий, эстетик, маънавий, ижтимоий 
борасидаги қарашларни, хулосаларини жисмоний тарзда ифодалайди.
Эстетик тарбия воситалари
Оила
Табиат
Санъат турлари
Адабиёт

---

70 
Халқимиз педагогик қарашларни узоқ асрлар ва улар асосан бизга халқ 
оғзаки ижодига асарлар тарзида етиб келган. бунга достончи турли маросим 
қўшиқлари, асотирлар, нақллар, эртаклар, мақоллар, маталлар, ҳикматлар, 
афоризмлар, болалар ўйинлари, аллалар, тўй ва аза ва қарғишлар, термалар, 
чорлаш қўшиқлари, бойчечак, ёмғир, қуёш айтимлари, касб-хунарчилик 
билан боғлиқ, наслий чўпончилик, мифолигик тасаввурлар акс этган 
асарларни киритиш қандай шахс сифатида камол топиш мумкин. Халқ 
педагогикаси муҳим ахамият касб этади. Халқ педагогикаси халқ майда-
чуйдаси, яъни бирламчи- педагогикасида ҳамма нарса ҳисобга олиниши, хеч 
бир айни чоқда тарбиянинг ниҳоятда этиборга олинган ҳолда, етти амал 
қилинади. Халқ педагогикасининг бир у бугун ва эртани ўйлаб иш тутади, 
яъни бугуннинг қадрига йитишлик, келажакка олиб боради. Халқ 
педагогикасининг асрлар давомида шаклланиб, инсон ва ватан тақдирида ҳал 
қулувчи ҳисобланиб, унинг ҳаётийлиги, таъсирчанлиги, иккинчидан халқ ва 
ҳаётий жараёнида жонли анъаналарда яратилиши, масалаларини ҳал қилишга 
қатилганлиги, йўналишига, умумбашарий бўлганлигидир. Шунинг учун халқ 
педагогикасига қарамасдан ўз фаолиятини тўхтатмайди ва тарих борасида 
ҳал қилувчи ўринни эгаллаб келмоқда.
Болаларга эстетик тарбия беришда болалар ўйин фолклорларининг 
ўрни ва аҳамияти катта бўлса, халқ анъанавий спорт – фарзандлар жисмоний 
бақувватлиги ва етуклигининг гаровидир. Халқ педагогикасининг экалогик 
тарбия беришдаги имконияти ҳам кенгдир. Атроф мухит ва табиатни 
эъзозлаш, ҳайвонлар, қушлар, дов-дархтлар, ўсимликлар, ет, сув, борлиққа 
муносабатини ифодаловчи қарашлар экалогик тарбия беришга қатилгандир. 
Турли удумлар, расм-русм, маросимлар, табиат байрамлари, “Наврўз”, 
“Меҳржон”, “Ҳаёт байрами”, болани бешикка солиш, суннат қилиш, 
уйланиш, пайғамбар ёши, олтин ва кумуш тўйлар, тули юблилар, одатлар, 
удумлар ва маросимларнинг таълим-тарбияга ҳам аҳамияти жуда каттадир.
Турли қўшиқлар орқали гўзаллик, орзу-умид ва бошқалар тараннум 
этилиб, инсонга чексиз мухаббатни таркиб топтиради.
Халқ педагогикаси умуман олганда илмий педагогика билан 
боғлиқдир. Маълум маънода ўзбек халқ оғзаки ижоди тўғридан-тўғри 
болалар тарбиясига таъсир этиш воситаси бўлиб хизмат қилган ва хизмат 
қилиб келмоқда. Чунончи, тез айтишлар-болалар нутқини ўстиришга, 
топишмоқлар боларни топқирлиги, зихнли тарбиялашга, мақоллар – 
болаларнинг топқирлиги, зеҳнини тарбиялашга, мақоллар-болаларнинг 
ахлоқ-одоб тарбиясига, қўшиқлар-болаларнинг нафосат тарбиясига, достон 
ва эртаклар болаларнинг ақлий, ахлоқий, жисмоний ва умуман хар 
томонлама тарбиялашга ижобий таъсир кўрсатади.