Sh o sr a n o r m a t o V a j a h o n a d a b iy o t I

chiqarishga undaydi. Ko'rinadiki, Mefistofel an’anaviy yovuzlik timsoli. 
Biroq bunday hukm chiqarishga shoshilmaslik kerak. Gyote yaratgan 
Mefistofel murakkab obraz — u masxaraboz, lo'ttiboz, muttaham, 
ayni paytda nihoyatda aqlli, uning mushohadalari o ‘tkir kinoyaga boy, 
mo‘ljalga aniq tegadi, ular zamirida haqiqat bor, tabiatiga isyonkorlik, 
jo‘shqinlik xos. Tangri bejiz unga Faustni topshirmaydt «Inson tabiati 
uyquga moyil, Sen unga qutqu sol, turtib tur doim. Atrofida aylan, 
qo‘zg‘ot erta-kech, har zamon bedor tut, orom berma hech». Mefistofel

---

Faustga dunyoning u ilgari ko'rmagan tom onlarini, tatimagan 
ne’matlarini ko‘rsatadi. Shu tariqa Faust Shayton ko'magida qaynoq 
zamin hayotiga otiladi, qalbida yoshlik, muhabbat olovi gurkiraydi, 
14 yoshli ma’suma Margaritani sevib qoladi. Biroq hissiyotga to‘la sof 
muhabbat shayton qulqusi tufayli dahshatli yakun topadi, soddadil 
Margaritaning fojiali taqdiriga sabab bo‘ladi. Faust sevgilisining azob- 
uqubatlarini ko'rganda iblisni la’natlab uni qutqarish uchun otiladi, 
uning qismatini o'zgartirolmagan bo‘lsa-da, qalbida yana insoniylik 
uyg'onadi.
Faust Mefistofelga qarata, ya’ni qalbidagi Shaytonga qarata shunday 
xitob qiladi:
«Og'zingni yum! Bu dahshatli so'yloq tishlaringni menga ko'rsatma! 
Ey buyuk va poyonsiz ruh! Sen meni bir bor ko‘rding, qalbimga quloq 
tutding. Nega endi m eni bu maxluq bilan, xayolida faqat yomonlik 
bo'lgan, o'zgalar g'amidan doimo yayragan bu benomus bilan 
bog'lading?»
Faust bilan Margaritaning so'nggi uchiashuvi asaming eng yorqin, 
ta’sirli sahifalaridandir. Bu yerda shaytoniy hislarga mag'lub bo'lgan