Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари

Тарихий-маданий ёдгорлик объектлари – уларнинг ҳолати, асраб қолиш ва реставрация имкониятлари.
10.17 Инвестицияларни асослаш, шаҳарсозлик ва бошқа лойиҳадан олдинги ҳужжатлар учун тузиладиган техник ҳисобот 7.16 бандга қўшимча қуйидаги бўлим ва маълумотлардан иборат бўлиши керак:
Объект таъсири зонасидаги ҳудуднинг ҳозирги замон экологик ҳолати - ҳудуднинг функционал аҳамиятини ҳисобга олган ҳолда унинг экологик ҳолатининг комплекс (ландшафтга оид) тавсифи, табиий муҳит компонентла-рининг, қуруқлик ва сувдаги экосистемалар ва уларнинг техноген таъсирга бардошлилиги ва қайтадан тикланиш имкониятлари; атмосфера ҳавосининг, тупроқларнинг, ер ости ва ер усти сувларининг радиация, кимёвий, шовқин, электрмагнит ва бошқа турдаги ифлосланишлари;
Сув ресурслари ва сув манбалари ҳолати, ер ости сувларининг ҳимоялан-гани, санитария муҳофазаси зонасининг мавжудлиги, тозалаш иншоотларининг самарадорлиги хақида маълумотлар;
Объект қурилиши ва ундан фойдаланишда табиий ва техноген муҳит-нинг салбий ўзгаришлари эҳтимолининг дастлабки башорати – экологик хавф ва уни инобатга олмасдан таваккал қилиш оқибатларининг компонентлари бўйича таҳлили ва комплекс баҳолаш, шу жумладан: атмосфера ҳавосининг ифлосланиш ва объектнинг сув муҳитига таъсир эҳтимолини башорат қилиш;
Геологик муҳит ўзгаришлари эҳтимолининг башорати; объект таъсири доирасидаги ерлар сифати ёмонлашишининг, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсига келтириладиган зарарлар эҳтимолининг башорати;
Ижтимоий оқибатлар ва мўлжалланаётган фаолиятнинг алоҳида муҳофаза қилинаётган объектларга (табиий, тарихий-маданий, рекреация ва б.) таъсири эҳтимолининг башорати;
Салбий оқибатларнинг олдини олиш ва камайтириш, табиий муҳитни тиклаш ва соғломлаштириш бўйича тавсия ва таклифлар.
Объект қурилиши ва ундан фойдаланишда башорат қилиб бўлмайди-ган оқибатлар эҳтимолининг таҳлили (ифлослантирувчи моддаларнинг бараварига ва авария ҳолатида чиқарилиши ва ташланиши ҳолларида).
Экологик мониторинг дастурига таклифлар.
10.18 Лойиҳа ҳужжатлари учун бажариладиган муҳандислик экология изланишлари натижаларига кўра техник ҳисобот 10.16 ва 10.17 бандларга қўшимча қуйидаги бўлим ва маълумотлардан иборат бўлиши керак:
“Ҳудуднинг ҳозирги замон экологик ҳолати” бўлимида – табиий муҳит-нинг кимёвий, табиий, биологик ва бошқа ифлосланиш турларининг аниқлик киритилган тавсифи;
муҳандислик муҳофазаси ва унинг самарадорлиги бўйича амалга оширилган чора-тадбирлар хақида маълумотлар;
“Салбий ўзгаришлар эҳтимолининг башорати” бўлимида – зарурат туғилганда, башорат ҳисоблари ва моделлаштириш асосида атроф-табиий муҳитнинг (компонентлар бўйича) башорат қилинган ифлосланиш кўрсат-кичларига аниқлик киритиш;
мўлжалланаётган фаолият оқибатларининг, содир бўлиши эҳтимол авариялар оқибатларини ҳам қўшиб, таъсир зоналари чегараларига, ўлчамига ва шаклига аниқлик киритиш.
10.19 Корхона, бино ва иншоотларни кенгайтириш, қайта қуриш ва техник қайта жиҳозлаш ёки тугатиш учун бажарилган муҳандислик экология изланиш-ларида объектдан фойдаланиш даврида табиий ва техноген муҳитда содир бўлган ўзгаришлар қўшимча равишда келтирилиши керак.
10.20 Муҳандислик экология изланишлари бўйича техник ҳисобот илова-лари, ечилиши керак бўлган вазифаларга боғлиқ равишда қуйидагилардан ибо-рат бўлиши лозим:
экологик вазифаларни ечиш учун ўтилган тоғ ковламаларининг каталог-лари ва тавсифи;
табиий муҳит компонентларининг (тупроқлар, грунтлар, ер ости ва ер усти сувлари) ифлосланганлигини ўрганиш натижаларининг жадваллари;
тиббий-биологик ва санитария – эпидемиологик тадқиқотларнинг статис-тик маълумотлари ва бошқа фактик материаллар.
10.21 Техник ҳисоботнинг график қисми лойиҳалаш босқичи ва ечилиши керак бўлган вазифаларга боғлиқ равишда қуйидагилардан иборат бўлиши керак:
ҳозирги замон экологик ҳолатининг харитаси;
башорат қилинган экологик ҳолатнинг харитаси;
экологик районлаштириш харитаси;
ифлослантирувчи моддаларнинг миграция йўллари, уларнинг чўкинди ҳосил қилиш ва олиб кетилиш эҳтимолини ҳисобга олган ҳолда объектнинг ва унга ёндош ҳудуднинг геоэкологик хариталари ва таъсир зоналар схемалари;
фактик материаллар харитаси, ҳамда ландшафт, тупроқ-ўсимлик, ўрмон ва ер тузилиши ва бошқа ёрдамчи харитаграфик материаллар.
10.22 График ҳужжатлар – ўрганиладиган ҳудуднинг ҳозирги замон ва башорат қилинган ҳолатининг экологик (ёки ландшафт – экологик) харита (схема)лари, қоидага кўра, қуйидаги масштабларда тузилиши керак:
қурилишга инвестициялар киритишни асослаш ва бошқа лойиҳаолди ҳуж-жатларни ишлаб чиқиш учун амалга оширилган муҳандислик экология изла-нишларида хариталар масштаби таъсир қилиши мумкин бўлган зонанинг май-донига боғлиқ равишда 1:50000 дан 1:10000 гача олинади;
қурилиш лойиҳаси учун амалга оширилган муҳандислик экология изла-нишларида ўрганилаётган ҳудуднинг экологик харитаси 1:5000 - 1:2000 масш-табларда, зарурат туғилганда эса, танланган майдончада 1:1000, ҳамда ёндош зоналарда 1:25000 -1:10000 масштабларда тузилиши керак.
10.23 Ҳудуднинг ҳозирги замон экологик ҳолати харитасида қуйидагилар кўрсатилиши керак:
ҳар хил турдаги ландшафтларнинг тарқалганлиги;
ҳудуднинг функционал зоналаштирилиши;
ифлосланиш асосий манбаларининг жойлашган ўрни ва уларнинг тавсифи;
ифлосланишнинг мумкин бўлган кўчиб юриш йўли ва йиғиладиган жойи;
алоҳида муҳофаза қилинадиган участкалар ва фойдаланилиши чекланган зоналар;
хавфли табиий ва техноген жараёнлар таъсирига ўта сезгир участкалар-нинг жойлашган ўрни;
тарихий-маданий ёдгорлик объектлари жойлашган жойлар;
геокимёвий, гидрокимёвий ва радиацион тадқиқотлар натижалари (изоли-ниялар кўринишидаги тупроқлардаги заҳарли моддалар концентрация коэффи-циентлари, диаграммалар кўринишидаги ер ости ва ер усти, оқава сувлар намуналаридаги ифлослантирувчи компонентларнинг концентрациялари);
Ҳудуднинг ҳозирги замон экологик ҳолатини баҳолаш ва табиий муҳитни экологик барқарорлик (бешикастлик) бўйича районлаштириш.
10.24 Экологик ҳолатни башорат қилиш харитаси (схемаси)да, таъсирлар-нинг тури ва характерига, ҳамда маҳаллий шароитларнинг хусусиятларига боғлиқ равишда қуйидагилар кўрсатилиши керак:
ҳудуднинг ландшафт тузилишида содир бўлиш эҳтимоли бор ўзгаришлар (тупроқ деградацияси, ўсимликлар туркумларида содир бўладиган трансфор-мациялар, ўрмон майдонларининг камайиши ва ш.ў.);
атроф-табиий муҳит айрим компонентларининг ўзгариш эҳтимоли (ер ости сувларининг кўтарилиши, ботқоқланишнинг ривожланиши, шўрланиш, дефляция ва бошқа хавфли табиий ва техноген жараёнлар);
ифлосланиш ҳар хил турлари тарқалиш эҳтимолининг динамикаси;
табиий муҳитнинг экологик барқарорлик даражаси бўйича ҳудудни умумий баҳолашнинг ўзгариш эҳтимоли.
10.25 Экологик хариталарга кенгайтирилган шарҳлар (легенда), зарур кесмалар ва бошқа қўшимчалар илова қилиниши керак.
10.26 Ҳудуднинг ҳозирги замон экологик ҳолатининг ягона харитасини (муҳандислик экология харитасини) тузишга, башорат элементлари билан бир-га, ҳамда маълумотларнинг бир қисмини кўрсатиш учун ёрдамчи хариталар (схемалар) тузишга рухсат берилади.
10.27 Экологик хариталар (схемалар)ни тузиш учун асос бўлиб табиий му-ҳит компонентлари бўйича омиллар хариталари (ландшафт, геологик, тупроқ, ўсимлик, ҳайвонот дунёлари), ҳамда муҳандислик геология, геоморфология, гидрогеология, грунт сувларининг муҳофазаланиш, изолиниялар кўринишидаги тупроқлардаги заҳарли моддалар концентрацияси коэффициентлари, ландшафт-лардаги ифлослантирувчи компонентларнинг концентрацияларини башорат қилувчи ва ш.ў. хариталар хизмат қилади.
10.28 Техник ҳисобот хулосасида агар зарур бўлган бошланғич маълумот-лар мавжуд бўлмаса, ёки улар етишмаса, қўшимча равишда тадқиқотлар, шу жумладан стационар кузатувлар олиб бориш зарурлиги тўғрисида таклифлар берилиши, ҳамда мавжуд ва лойиҳаланаётган кузатув тармоқларининг жойла-шиш схемалари берилиши керак.
10.29 Муҳандислик экология изланишлари натижаларига кўра техник ҳисо-ботнинг таркиби, тузилишини буюртмачи билан келишган ҳолда қисқартириш, аниқликлар ва қўшимчалар киритишга рухсат берилади.