Shahar transformatsiyasi va ijtimoiy adolat

Kentsel Dönüşüm Stratejileri
Kentsel dönüşüm yazınında birçok kentsel dönüşüm stratejisinden bahsedilebilmektedir. Bunlardan en çok zikredilenleri Kentsel Yenileme, Kentsel Sağlıklaştırma, Kentsel Rehabilitasyon, Kentsel Koruma, Kentsel Yeniden Canlandırma, Kentsel Yeniden Geliştirme, Kentsel Düzenleme, Kentsel Temizleme, Kentsel Boşlukları Doldurarak Geliştirme, Kentsel Tazeleme/Parlatma ve Soylulaştırma şeklindedir. Bu çoklu yaklaşımın verimsiz bir yaklaşım olduğu düşünüldüğünden temelde ve özünde Kentsel Yenileme, Kentsel İyileştirme ve Kentsel Koruma şeklinde üç kentsel dönüşüm stratejisinin bulunduğu tespit edilebilir. Ayrıca Soylulaştırmanın da bir kentsel dönüşüm stratejisinden ziyade, kentsel dönüşümün yan etkisi veya istenmeyen olumsuz sonucu olarak görülmesi gerektiği düşünülmektedir.
Kentsel Yenileme
İngilizce yazında Kentsel Dönüşüm için Türkçedeki Kentsel Yenileme anlamına gelen Urban Renewal ifadesi kullanılır. İngilizce’de Kentsel Dönüşüm anlamına gelen Urban Transformation türü bir ifade mevcut değildir. İngilizce olduğu gibi Türkçe literatürde de Kentsel Yenileme daha eski ve daha köklü bir kavramdır. Her ne kadar Türkçede Kentsel Dönüşüm ifadesi bütün diğer kentsel dönüşüm stratejileri gibi Kentsel Yenilemeyi de kapsayan bir çatı kavram olarak benimsenmiş ise de, bu durum son yılların ürünüdür ve yirmi otuz sene öncesine kadar Kent literatüründe bu konu Kentsel Yenileme adıyla anılmış, bu isimle araştırma konusu olmuş ve yazılmıştır. Neticede Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Yenileme kavramları arasında esaslı farkların olduğunu bilmek gerekir. Eskiyen şehir bölümlerinin yeniden elden geçirilmesi işlemi Türkçede Kentsel Dönüşüm olarak nitelendirilirken, İngilizce Kentsel Yenileme (Urban Renewal) adıyla anılır. Kentsel Yenileme kavram olarak hem Türkçede ve hem İnilgizce’de çok daha eski bir kavramdır. Türkçe’deki Kentsel Yenileme artık sadece bir strateji olarak görülürken, İngilizcedeki Urban Renewal (Kentsel Yenileme) çatı kavram işlevi görmeye devam etmektedir. Türkçedeki Kentsel Yenileme daha çok bir fiziksel çevreye müdahale olarak algılanıp, uygulanırken; yine Türkçedeki Kentsel Dönüşüm, sosyal, ekonomik, kültürel ve demografik boyutları da bulunan kapsamlı bir kavramdır.
Kentsel dönüşüm, dünyada da 1850’lerden itibaren ve Türkiye’de ise yaklaşık bir yüz yıllık gecikmeyle 1950’lerde Kentsel Yenileme olarak ortaya çıkmıştır. Kentsel Yenileme, kentsel mekânda bir zamanlar sahip olunan bilgi, beceri ve ekonomik imkânlarla en iyisi olduğu düşünülerek inşa edilen ama zamanla eskiyip yıpranan, hatta harabe haline gelip, kullanılmaz olan kentsel donatıların günün yeni şartlarının bilgi, teknik ve ekonomik imkânlarıyla günün vizyonuna uygun bir şekilde yıkılıp yeniden yapılması çalışmalarının tümüne verilen isimdir. Kentsel Yenileme kapsamında yıkıp yeniden yapma işlemi bazen tek bir bina üzerinde olabileceği gibi, bazen birkaç bina hatta bazen de eskimiş, köhnemiş, sakinlerince terkedilmiş ama işgalcilerin istilasına uğramış bir harabe mahallenin tamamı üzerinde de gerçekleşebilir. Kentsel Dönüşüm çok boyutlu bir süreç ve Kentsel Yenileme de daha çok fiziksel müdahaleyi içeren strateji olduğundan, bu stratejinin Kentsel Dönüşümün görünen yüzü, en büyük parçası, en radikal boyutu, gündelik hayata en çok dokunan şekli ve en büyük maliyetli kısmı olduğu söylenebilir.
Kentsel Yenileme, bazı kentlerde veya hemen her kette en az bir bölgede yaşlanmış, eskimiş, köhnemiş ve kaliteli bir mekân hizmeti vermekten uzaklaşmış bulunan ev, bina, apartman ve mahallelerin ortalama toplum standardı dışında hayat süren kaçak, göçek ve işgalci birey ve gruplar için çekim merkezi haline gelen doğasını değiştirmek ve bu atıl mekân-standart altı yaşam kısırdöngüsünü kırmak suretiyle kentin mesken ve mekân kalitesini artırıp, yerleşimci yozlaşmasını engellemek için iyi bir çözüm yolu ve zaruri bir gereklilik olarak ortaya çıkabilir.